صلاحیت رسیدگی به جرم تخریب

صلاحیت رسیدگی به جرم تخریب به این معنی است که پرونده شما بابت تخریب اموال، باید در کدام مرجع قضایی (دادسرا یا دادگاه) بررسی شود. این موضوع به ویژه بعد از قانون جدید کاهش مجازات حبس تعزیری و رای مهم وحدت رویه دیوان عالی کشور، پیچیده تر شده و دانستن جزئیاتش برای هر کسی که با این جرم سروکار پیدا می کند، حسابی ضروری است.

تاحالا شده یکی بیاد و عمدی به مالتون آسیب بزنه؟ یا شاید ناخواسته مرتکب چنین کاری شده باشید و حالا دنبال این باشید که بدونید سر و ته پرونده اش از کجا در میاد. خب، راستش را بخواهید، بحث صلاحیت رسیدگی به جرم تخریب یکی از همون مسائل حقوقی ظریفیه که اگه درست ازش سر در نیارید، ممکنه حسابی وقت و انرژی تون هدر بره. این روزها با تغییر و تحولاتی که تو قوانین کیفری داشتیم، به خصوص با تصویب قانون کاهش مجازات حبس تعزیری، فهمیدن اینکه پرونده تخریب شما قراره تو کدوم شعبه و دادگاه رسیدگی بشه، خیلی مهم تر شده.

در این مقاله قراره با هم یک گشت و گذار کامل تو دنیای حقوقی جرم تخریب داشته باشیم و ببینیم کی، کجا، و چطوری به این پرونده ها رسیدگی میشه. از تعریف خود جرم تخریب گرفته تا تاثیر قوانین جدید و حتی اینکه چطور خسارت وارده رو برآورد می کنن، همه رو به زبانی ساده و خودمانی توضیح می دیم تا دیگه هیچ ابهامی براتون نمونه. پس اگه دوست دارید بدونید در مواجهه با جرم تخریب، چطور از حقتون دفاع کنید یا به عنوان متهم، چه راهی پیش رو دارید، با ما همراه باشید.

جرم تخریب چیه و چطور تعریف میشه؟

قبل از اینکه بریم سراغ بحث اصلی یعنی صلاحیت، اول باید ببینیم جرم تخریب اصلاً یعنی چی؟ تا وقتی نخواهیم بدونیم ماهیت یه چیزی چیه، نمی تونیم درست و حسابی هم درباره جزئیاتش صحبت کنیم، درسته؟

تعریف حقوقی تخریب: اصلاً چی تخریب حساب میشه؟

تخریب یعنی اینکه شما به صورت عمدی و با قصد ضرر زدن، مال و اموال دیگران رو از بین ببرید، ناقص کنید، خراب کنید، یا به هر نحوی از کار بندازید. فکر نکنید فقط خراب کردن یه ماشین یا شکستن یه شیشه، تخریبه! گاهی اوقات تغییر ماهیت یه مال هم می تونه جزو تخریب حساب بشه. مثلاً اگه کسی عمداً یه درخت رو قطع کنه، یا یه دیوار رو بکنه، اینم تخریبه. ماده ۶۷۷ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) دقیقاً در همین مورد صحبت می کنه و می گه هر کس عمدتاً اشیا، اموال، نوشتجات، اسناد، و سایر چیزهای متعلق به دیگری رو از بین ببره یا ناقص کنه، مجرمه و مجازات داره. مهم اینه که مال متعلق به شخص دیگه ای باشه و شما با قصد و نیت بد، اون رو خراب کرده باشید.

پس به زبان ساده، تخریب یعنی هر کاری که باعث بشه مال و اموال یه نفر دیگه، دیگه مثل قبل نباشه و کارایی خودش رو از دست بده یا ارزشش کم بشه، و این کار رو هم شما با قصد و نیت بدی انجام داده باشید. این قصد و نیت اینجا خیلی مهمه و فرق تخریب رو با یه اتفاق ناخواسته مشخص می کنه.

عناصر تشکیل دهنده: تخریب چطور کامل میشه؟

برای اینکه بگیم یه عملی جرم تخریب محسوب میشه، باید سه تا رکن اصلی یا همون عناصر با هم جمع بشن. اگه یکی از اینا نباشه، دیگه اسمش تخریب نیست:

1. عنصر مادی: این یعنی خودِ عمل فیزیکی تخریب. یعنی باید یه اتفاقی افتاده باشه که مال آسیب ببینه. شکستن، پاره کردن، آتیش زدن، از بین بردن، ناقص کردن، از کار انداختن و کلاً هر کاری که به مال آسیب بزنه، جزو عنصر مادی حساب میشه. مهمه که این آسیب طوری باشه که مال رو دیگه نتونیم به حالت اول برگردونیم یا برگردوندنش هزینه داشته باشه.

2. عنصر معنوی (سوء نیت): این همون قصد و نیت هست که بالاتر بهش اشاره کردم. یعنی شما باید عمداً و با آگاهی کامل از اینکه دارید به مال کس دیگه ای آسیب می زنید، این کار رو کرده باشید. اگه مثلاً تصادف کنید و مال یکی رو خراب کنید، این تخریب عمدی نیست. اینجا باید قصد تخریب وجود داشته باشه. پس اگه یکی بدون اینکه بدونه مال برای کس دیگه ایه، بهش آسیب بزنه یا مثلاً از روی شوخی یا اشتباه این کارو بکنه، ممکنه مجرم به تخریب عمدی محسوب نشه.

3. عنصر قانونی: یعنی برای اینکه یه عملی جرم باشه، باید حتماً تو قانون براش مجازات تعیین شده باشه. ماده ۶۷۷ قانون مجازات اسلامی دقیقاً همون عنصر قانونی جرم تخریبه. این ماده می گه: هر کس عمداً اشیاء و اموال منقول یا غیرمنقول متعلق به دیگری را تخریب نماید یا به هر نحو کلاً یا بعضاً تلف نماید یا از کار اندازد، به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد. البته که این مجازات با قانون کاهش مجازات حبس تعزیری دستخوش تغییر شده که جلوتر توضیح می دم.

انواع تخریب: از عمدی تا غیرعمدی

تخریب رو میشه به چند دسته تقسیم کرد که هر کدوم قواعد خاص خودشون رو دارن:

• تخریب عمدی: این همون چیزیه که الان درباره اش صحبت کردیم و تو ماده ۶۷۷ اومده. یعنی مجرم با قصد و نیت قبلی به مال کسی آسیب می زنه. تمام تمرکز این مقاله هم روی جرم تخریب عمدی و صلاحیت رسیدگی به جرم تخریب عمدی است.

• تخریب غیرعمدی: این نوع تخریب وقتی اتفاق می افته که شما بدون قصد و نیت قبلی، به مال کسی آسیب می زنید. مثلاً تو یه تصادف رانندگی به ماشین یکی دیگه خسارت می زنید. خب، تو این موارد دیگه بحث جرم کیفری تخریب عمدی مطرح نیست، بلکه پای مسئولیت مدنی به میون میاد. یعنی باید خسارت رو جبران کنید، اما مجازات حبس یا جزای نقدی تخریب عمدی رو ندارید. رسیدگی به تخریب غیرعمدی معمولاً تو دادگاه حقوقی انجام میشه و هدفش فقط جبران خسارته، نه مجازات فرد.

• تخریب اموال عمومی در مقابل اموال خصوصی: قانون بین تخریب اموال عمومی (مثل اموال دولتی، پارک ها، تابلوهای شهری و…) و تخریب اموال خصوصی (مال شخصی افراد) فرق قائل شده. مجازات تخریب اموال عمومی معمولاً شدیدتره و می تونه شامل مواد قانونی دیگه ای هم بشه (مثل ماده ۶۷۵ تا ۶۷۸ قانون مجازات اسلامی). اما موضوع این مقاله بیشتر روی اموال خصوصی تمرکز داره.

این قانون جدید چیکار کرده؟ (بررسی تحولات قانونی و تاثیرش بر صلاحیت)

خب، حالا که با مفهوم جرم تخریب آشنا شدیم، وقتشه بریم سراغ بخش هیجان انگیز ماجرا! یعنی تغییراتی که تو سال های اخیر اتفاق افتاده و حسابی بحث صلاحیت رسیدگی به جرم تخریب رو تحت تاثیر قرار داده.

قبلاً وضعیت چطور بود؟ (قبل از قانون کاهش مجازات حبس تعزیری)

قبل از اینکه قانون کاهش مجازات حبس تعزیری تو اردیبهشت ماه سال 1399 تصویب بشه، جرم تخریب یک جرم مطلقاً قابل حبس بود. یعنی فرقی نمی کرد شما چقدر خسارت زده اید، در هر صورت اگه تخریب عمدی ثابت می شد، مجازاتش حبس بود (البته قاضی می توانست مجازات های جایگزین هم در نظر بگیره، ولی اساسش حبس بود). این یعنی هر پرونده تخریبی، اول باید تو دادسرا مورد بررسی قرار می گرفت. دادسرا تحقیقات مقدماتی رو انجام می داد، متهم رو احضار می کرد، ازش بازجویی می گرفت، اگه لازم بود به کارشناس ارجاع می داد و در نهایت یا قرار مجرمیت صادر می کرد (که پرونده می رفت دادگاه) یا قرار منع تعقیب (که پرونده بسته می شد). پس کلاً، اول پای دادسرا وسط بود.

قانون کاهش مجازات حبس تعزیری چی میگه؟ (بند ت ماده ۱)

حالا رسیدیم به نقطه عطف ماجرا! قانون کاهش مجازات حبس تعزیری که تو تاریخ 1399/02/23 تصویب شد، یه تغییر اساسی تو مجازات جرم تخریب ایجاد کرد. طبق بند ت ماده ۱ این قانون، مجازات حبس موضوع ماده ۶۷۷ قانون مجازات اسلامی، اگه میزان خسارت وارده تا یکصد میلیون ریال (یعنی ۱۰ میلیون تومان) یا کمتر باشه، به حبس محکوم نمیشه. در عوض، مجازاتش جزای نقدی تا دو برابر معادل خسارت وارده تغییر پیدا می کنه. درست شنیدید! دیگه خبری از حبس نیست، بلکه جریمه نقدی جایگزینش میشه.

این تغییر کوچیک (از حبس به جزای نقدی برای خسارت های کم) یه پیامد بزرگ داشت: باعث شد نوع مجازات جرم تخریب برای خسارت های پایین، از نوع مجازات درجه ۶ (که حبس داشت) به مجازات درجه ۷ تبدیل بشه. خب، می پرسید مجازات درجه ۷ چه فرقی می کنه؟ فرقش اینجاست که طبق قانون، جرائم با مجازات درجه ۷ (مثل جزای نقدی تا سقف ۱۰ میلیون تومان) نیازی به تحقیقات مقدماتی دادسرا ندارن و مستقیماً تو دادگاه کیفری (معمولاً دادگاه کیفری دو) رسیدگی می شن.

بعد از قانون کاهش مجازات حبس تعزیری، اگر خسارت ناشی از تخریب عمدی کمتر از ۱۰ میلیون تومان باشد، مجازات دیگر حبس نیست، بلکه جزای نقدی است. این تغییر، مرجع صالح رسیدگی را نیز تغییر می دهد.

رای وحدت رویه 759: این رای مهم چیکار کرد؟

قانون جدید اومد، اما خب همیشه تو اجرا یه سری ابهامات و سوالات پیش میاد. دقیقاً همینجا بود که نقش رای وحدت رویه شماره ۷۵۹ هیئت عمومی دیوان عالی کشور پررنگ شد. این رای که تو تاریخ 1396/12/29 صادر شد (البته قبل از قانون کاهش مجازات حبس تعزیری بود، اما بعداً تطبیق داده شد و اهمیتش بیشتر شد)، اومد و گفت: مجازات جرائمی که جزای نقدی نسبی دارند، با توجه به حکم مقرر در تبصره ۳ ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲، تعزیر درجه هفت محسوب میشه و رسیدگی به اون ها در صلاحیت مستقیم دادگاه هست.

حالا این رای رو ربط بدید به قانون کاهش مجازات حبس تعزیری. قانون جدید گفت اگه خسارت تا ۱۰۰ میلیون ریال باشه، مجازات جزای نقدی تا دو برابر خسارته. این جزای نقدی، جزای نقدی نسبی محسوب میشه (یعنی میزانش نسبت به خسارت وارده تعیین میشه). پس با استناد به رای وحدت رویه ۷۵۹، این جرائم درجه ۷ حساب میشن و مستقیماً تو دادگاه کیفری رسیدگی میشن و دادسرا دیگه صلاحیت رسیدگی به این جرائم رو نداره. به همین سادگی، مسیر پرونده عوض شد!

ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی و درجه بندی ها

برای اینکه بهتر متوجه بشید چرا درجه ۷ اینقدر مهمه، باید یه اشاره ای به ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی سال ۱۳۹۲ بکنیم. این ماده، مجازات های تعزیری رو به هشت درجه تقسیم کرده. هرچی درجه پایین تر باشه (مثلاً درجه ۱)، مجازات شدیدتره و هرچی بالاتر باشه (مثلاً درجه ۷ یا ۸)، مجازات سبک تره. تبصره ۳ ماده ۱۹ همون چیزیه که رای وحدت رویه ۷۵۹ بهش اشاره می کنه و می گه مجازات هایی که میزانشون دقیقاً تو قانون مشخص نشده و بستگی به عوامل دیگه ای دارن (مثل جزای نقدی نسبی که میزانش به خسارت وارده بستگی داره)، درجه ۷ محسوب میشن.

پس، اگه میزان خسارت در جرم تخریب زیر ۱۰ میلیون تومان باشه، چون مجازاتش جزای نقدی نسبیه، وارد دسته مجازات های درجه ۷ میشه. و وقتی مجازاتی درجه ۷ باشه، طبق قانون، نیازی به تحقیقات مقدماتی دادسرا نیست و پرونده مستقیماً می ره دادگاه کیفری ۲.

مرجع صالح رسیدگی به جرم تخریب: دادسرا یا دادگاه؟ (همه چیز درباره میزان خسارت)

حالا که تمام پیش زمینه های قانونی رو گفتیم، وقتشه که بریم سراغ هسته اصلی بحثمون: صلاحیت رسیدگی به جرم تخریب واقعاً با کیه؟ دادسرا یا دادگاه کیفری؟ جواب این سوال بستگی به یه چیز خیلی مهم داره: میزان خسارت وارده.

قاعده کلی: نقش دادسرا و دادگاه

یادتونه که گفتم به طور سنتی، دادسرا مرجع تحقیقات مقدماتی بود؟ این همون قاعده کلی صلاحیت دادسرا هست. یعنی وظیفه دادسرا اینه که وقتی شکایتی مطرح میشه، بررسی کنه که اصلاً جرمی اتفاق افتاده یا نه، اگه افتاده، کی مرتکبش شده و دلایلش چیه. بعد از اینکه تحقیقاتش تموم شد، اگه به این نتیجه رسید که جرم واقع شده و دلایل کافی برای انتساب اون به متهم هست، پرونده رو با قرار جلب به دادرسی می فرسته دادگاه کیفری. وظیفه دادگاه کیفری هم اینه که به صورت ماهوی به پرونده رسیدگی کنه، دفاعیات طرفین رو بشنوه و در نهایت حکم صادر کنه.

اما خب، استثناهایی هم وجود داره. و جرم تخریب با اون تغییرات قانونی جدید، دقیقاً یکی از همین استثنائات شده.

اگر خسارت تا 10 میلیون تومان باشه چی؟ (صلاحیت دادگاه کیفری 2)

این بخش همون جاییه که قانون کاهش مجازات حبس تعزیری و رای وحدت رویه ۷۵۹ وارد عمل میشن. اگه میزان خسارت وارده در جرم تخریب، تا یکصد میلیون ریال (۱۰ میلیون تومان) یا کمتر باشه، تکلیف چیه؟

در این حالت، همانطور که قبلاً توضیح دادم، مجازات این جرم دیگه حبس نیست و به جزای نقدی نسبی تغییر پیدا می کنه. و چون این مجازات، تعزیر درجه هفت محسوب میشه، نیازی به تحقیقات مقدماتی دادسرا نیست. یعنی پرونده مستقیماً در صلاحیت دادگاه کیفری دو قرار می گیره. این به این معنیه که:

• اگر شما به خاطر تخریب عمدی که خسارتش کمتراز ۱۰ میلیون تومان بوده، شکایت کنید، پرونده شما باید مستقیم به دادگاه کیفری دو ارجاع داده بشه.

• اگه اشتباهاً شکایتتون رو به دادسرا فرستادید و دادسرا تشخیص داد که میزان خسارت تخریب زیر این مبلغ هست، دادسرا باید قرار عدم صلاحیت صادر کنه و پرونده رو بفرسته به دادگاه کیفری دو.

اینجا یه نکته مهم هست: حتی اگه دادسرا به اشتباه وارد رسیدگی مقدماتی بشه و بعد متوجه بشه که خسارت زیر ۱۰ میلیونه، باید قرار عدم صلاحیت صادر کنه و پرونده رو به دادگاه بفرسته. پس مرجع صالح رسیدگی به تخریب با خسارت کم، دادگاه کیفری ۲ هست و دادسرا در این موارد هیچ صلاحیت ذاتی برای رسیدگی ماهوی نداره.

اگر خسارت بیشتر از 10 میلیون تومان باشه چی؟ (صلاحیت دادسرا و بعد دادگاه)

حالا فرض کنید میزان خسارت وارده در جرم تخریب، بیشتر از یکصد میلیون ریال (۱۰ میلیون تومان) باشه. در این حالت، اوضاع فرق می کنه. برای این موارد، مجازات حبس (بر اساس ماده ۶۷۷) همچنان باقی می مونه و تبدیل به جزای نقدی نمیشه.

وقتی مجازات حبس باشه، دیگه جرم درجه ۷ محسوب نمیشه. این یعنی:

1. ابتدا دادسرا مرجع صالح برای تحقیقات مقدماتی است.

2. دادسرا باید تمام بررسی های لازم رو انجام بده، از متهم بازجویی کنه، شاکی رو برای ارائه مدارک و برآورد خسارت بخواد و در نهایت، اگه دلایل کافی برای مجرمیت متهم پیدا کرد، قرار جلب به دادرسی صادر می کنه.

3. بعد از صدور قرار جلب به دادرسی، پرونده به دادگاه کیفری دو فرستاده میشه تا دادگاه به صورت ماهوی به جرم رسیدگی کنه و حکم نهایی رو صادر کنه.

پس، اگه خسارت زیاد باشه، مسیر قانونی همون روال سنتی خودش رو طی می کنه: اول دادسرا، بعد دادگاه.

موارد خاص و استثناها

بعضی وقت ها اوضاع یکم پیچیده تر میشه و پرونده ها حالت های خاصی پیدا می کنن:

• تخریب همراه با جرائم دیگر (تعدد جرم): فرض کنید کسی علاوه بر تخریب، جرم دیگه ای مثل ضرب و جرح یا سرقت هم انجام داده باشه. در این حالت، بحث تعدد جرم پیش میاد. قواعد صلاحیت در تعدد جرم کمی پیچیده تره و معمولاً جرمی که مجازاتش شدیدتره، تعیین کننده صلاحیت مرجع رسیدگی میشه. در اکثر موارد، وقتی جرمی با مجازات بالاتر از درجه ۷ (مثل حبس) کنار تخریب با خسارت پایین (درجه ۷) قرار می گیره، پرونده حتماً از دادسرا شروع میشه.

• صلاحیت محلی در جرم تخریب: علاوه بر صلاحیت ذاتی (که پرونده باید تو دادسرا باشه یا دادگاه)، صلاحیت محلی هم مهمه. یعنی پرونده تخریب باید تو دادسرای شهر یا دادگاه شهرستانی رسیدگی بشه که جرم در اونجا اتفاق افتاده. اگه جرم تو تهران اتفاق افتاده، نمی تونید برید مشهد شکایت کنید! این رو هم باید حواستون باشه.

خسارت رو چطور برآورد کنیم؟ (اهمیت و روش ها)

یکی از مهم ترین بخش های رسیدگی به جرم تخریب، به خصوص با توجه به توضیحاتی که بالا دادم، برآورد و تعیین میزان خسارت وارده است. همونطور که متوجه شدید، این میزان خسارت هست که تعیین می کنه پرونده شما اول تو دادسرا میره یا مستقیم میره دادگاه. پس بیایید ببینیم چطوری میشه این خسارت رو دقیقاً برآورد کرد.

چرا برآورد دقیق خسارت مهمه؟

اهمیت برآورد دقیق خسارت دو دلیل اصلی داره:

1. تعیین صلاحیت مرجع رسیدگی: اصلی ترین دلیل، همین موضوع صلاحیت دادگاه یا دادسراست. اگه خسارت کمتر از ۱۰ میلیون تومان باشه، پرونده میره دادگاه کیفری ۲. اگه بیشتر از ۱۰ میلیون تومان باشه، اول میره دادسرا. یه برآورد اشتباه می تونه پرونده رو به مسیر غلط بندازه و باعث بشه زمان زیادی از دست بدید تا پرونده بین مراجع مختلف جابجا بشه.

2. تعیین مجازات و جبران خسارت: دومین دلیل، اینه که مجازات (جزای نقدی یا حبس) و همچنین میزان جبران خسارت برای شاکی، بر اساس همین برآورد نهایی تعیین میشه. پس شاکی هم دوست داره که خسارتش به درستی ارزیابی بشه تا بتونه پولش رو پس بگیره یا متهم مجازات مناسبی ببینه.

روش های برآورد خسارت: از کارشناس تا توافق

قانون، روش خاص و واحدی رو برای تعیین میزان خسارت در جرم تخریب مشخص نکرده. اما در رویه قضایی، چند تا راهکار معمول و پذیرفته شده وجود داره که مقام قضایی می تونه ازشون استفاده کنه:

• توافق طرفین: بهترین و سریع ترین راه، اینه که شاکی و متهم خودشون با هم به میزان خسارت توافق کنن. البته این توافق باید به تأیید مقام قضایی هم برسه تا معتبر باشه. اگه توافق کنن و مبلغ رو به دادگاه یا دادسرا اعلام کنن، کار خیلی جلو میفته. ولی خب، همیشه که اینقدر راحت نیست.

• جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری: این متداول ترین و مطمئن ترین روش هست. وقتی طرفین نتونن به توافق برسن یا مقام قضایی نیاز به یه نظر تخصصی داشته باشه، پرونده رو به کارشناس رسمی دادگستری ارجاع میده. کارشناس بر اساس رشته تخصصیش (مثلاً کارشناس وسایل نقلیه، کارشناس ساختمان، کارشناس کشاورزی و…) میره و از محل بازدید می کنه، مدارک رو بررسی می کنه و نهایتاً میزان دقیق خسارت رو تو یه گزارش کارشناسی اعلام می کنه. نظر کارشناس معمولاً ملاک اصلی برای دادگاه یا دادسراست.

• استعلام از اتحادیه ها، اصناف و مراجع ذی صلاح: گاهی اوقات برای بعضی از اموال خاص، میشه از اتحادیه های مربوطه یا اصناف استعلام گرفت. مثلاً برای میزان خسارت وارد شده به یک کالای خاص، میشه از اتحادیه مربوطه قیمت روز یا قیمت تعمیرات رو پرسید. این هم می تونه به مقام قضایی کمک کنه.

• تشخیص مقام قضایی بر اساس شواهد و مدارک: در مواردی که خسارت خیلی واضحه و نیاز به کار کارشناسی پیچیده ای نیست (مثلاً شکستن یه لیوان با قیمت مشخص)، یا شواهد و مدارک محکمی مثل فاکتور خرید یا تعمیرات وجود داره، مقام قضایی می تونه خودش با بررسی اوضاع و احوال پرونده، میزان خسارت رو تشخیص بده.

نقش شاکی در تعیین میزان اولیه خسارت و مسئولیت اثبات آن

شاکی در ابتدای شکایتش، معمولاً میزان اولیه خسارت رو اعلام می کنه. البته که شاکی همیشه بالاترین خسارت وارده رو بیان می کنه تا احقاق حق کاملتری داشته باشه. اما اعلام شاکی به تنهایی کافی نیست و مسئولیت اثبات میزان خسارت با خود شاکیه. یعنی باید مدارک و دلایلی مثل فاکتور، عکس، فیلم، یا شهادت شهود رو برای تایید ادعاش ارائه بده. اگه این مدارک کافی نباشن، اون موقع پای کارشناس رسمی به میون میاد.

کی و کجا خسارت برآورد میشه؟ (آیا دادسرا می تواند دستور کارشناسی دهد؟)

اینجا یه نکته مهم مطرح میشه: آیا دادسرا می تواند دستور کارشناسی دهد؟ خب، اگه پرونده به دادسرا رفته باشه (یعنی احتمال میدیم خسارت بیشتر از ۱۰ میلیون تومان باشه)، دادسرا برای اینکه دقیقاً بفهمه خسارت چقدره و آیا اصلاً صلاحیت رسیدگی داره یا نه، می تونه دستور جلب نظر کارشناس رو بده. این کار کمک می کنه تا دادسرا مطمئن بشه که پرونده باید تو خودش بررسی بشه یا باید قرار عدم صلاحیت صادر کنه و بفرسته دادگاه.

در واقع، برآورد خسارت می تونه هم در مرحله تحقیقات مقدماتی در دادسرا اتفاق بیفته و هم در مرحله رسیدگی در دادگاه. مهم اینه که قبل از صدور حکم یا تصمیم گیری نهایی درباره صلاحیت، میزان دقیق خسارت مشخص شده باشه.

چالش ها و دردسرهای عملی در پرونده های تخریب (و راه حل ها)

تا اینجا همه چیز رو روی کاغذ گفتیم، اما خب در عمل همیشه یه سری چالش ها و دردسرها هم وجود داره که ممکنه پرونده رو کمی پیچیده کنه. اینجا می خوایم به چند تا از این موارد اشاره کنیم.

وقتی شاکی برای تعیین خسارت نیاد، تکلیف چیه؟

تصور کنید یه شکایت تخریب عمدی مطرح شده، اما شاکی بعد از اینکه شکایت کرده، دیگه برای پیگیری و تعیین میزان خسارت حاضر نمیشه. تو این حالت، تکلیف دادسرا چیه؟

• در موارد خسارت آشکارا ناچیز و کمتر از یکصد میلیون ریال: اگه مال تخریب شده یه چیزی باشه که از نظر عرف، قیمتش مشخصاً کمتر از ۱۰ میلیون تومانه (مثلاً شیشه خودرو، لباس، یا یه شیء کوچک و ارزان قیمت)، حتی اگه شاکی هم نیاد، دادسرا میتونه بر اساس عرف و شهود، تشخیص بده که میزان خسارت زیر ۱۰ میلیون تومانه. در این حالت، دادسرا نباید وارد تحقیقات مقدماتی بشه و باید فوراً قرار عدم صلاحیت صادر کنه و پرونده رو بفرسته دادگاه کیفری ۲.

• در موارد تردید در میزان خسارت: اما اگه مال تخریب شده جوری باشه که نتونیم به راحتی بگیم خسارتش زیر ۱۰ میلیون تومانه یا نه (مثلاً تخریب خودرو بدون جزئیات دقیق مدل و میزان آسیب)، اینجا دادسرا نمی تونه به صرف عدم حضور شاکی، سریع قرار عدم صلاحیت صادر کنه. تو این شرایط، چون اصل اولیه صلاحیت دادسرا برای تحقیقات مقدماتیه، دادسرا میتونه وارد رسیدگی مقدماتی بشه تا تکلیف میزان خسارت رو مشخص کنه. مثلاً می تونه از کارشناس کمک بگیره تا میزان خسارت رو تعیین کنه و بعد بر اساس اون، تصمیم درست (یا صدور قرار جلب به دادرسی یا قرار عدم صلاحیت) رو بگیره.

اختلاف نظر حقوقی در تعیین صلاحیت (نقد و بررسی نظرات مختلف قضایی)

تو هر موضوع حقوقی، همیشه امکان اختلاف نظر وجود داره، به خصوص وقتی پای قوانین جدید و تفسیر اون ها وسط میاد. در مورد صلاحیت رسیدگی به جرم تخریب هم همینطوره. بعضی از قضات یا حقوقدان ها ممکنه نظر متفاوتی داشته باشن. مثلاً ممکنه عده ای بگن حتی اگه جزای نقدی هم باشه، باز هم چون یه حداقل و حداکثری داره، باید جزو مجازات های درجه ۶ حساب بشه و دادسرا صالح به رسیدگیه. اما خب، نظر اکثریت و همون چیزی که در رای وحدت رویه ۷۵۹ و رویه قضایی غالب امروز وجود داره، همون چیزیه که ما توضیح دادیم: خسارت زیر ۱۰ میلیون تومان یعنی درجه ۷ و صلاحیت مستقیم دادگاه کیفری ۲.

به خاطر همین اختلاف نظرهاست که مراجعه به وکیل متخصص خیلی اهمیت پیدا می کنه. یک وکیل خوب می تونه با تسلط بر آخرین آرا و رویه های قضایی، بهترین راه رو به شما نشون بده.

تفاوت تخریب با اتلاف مال یا مزاحمت و تاثیر آن بر صلاحیت

خیلی وقت ها ممکنه مردم مفهوم تخریب رو با اتلاف مال یا حتی ایجاد مزاحمت اشتباه بگیرن، در حالی که اینها از نظر حقوقی با هم فرق دارن و این تفاوت می تونه روی صلاحیت مرجع رسیدگی هم تاثیر بذاره:

• تخریب در مقابل اتلاف مال: تخریب یعنی آسیب زدن به مال طوری که ناقص یا از کار افتاده بشه، اما ممکنه بشه ترمیمش کرد. اما اتلاف مال به معنای از بین بردن کامل مال هست، طوری که دیگه وجود خارجی نداشته باشه. قانونگذار معمولاً این دو رو کنار هم آورده (مثل ماده ۶۷۷) و مجازات مشابهی براشون در نظر گرفته. پس از نظر صلاحیت، تفاوت تخریب و اتلاف مال تاثیر زیادی نداره و همون قواعد تخریب براش اعمال میشه.

• تخریب در مقابل ایجاد مزاحمت: گاهی اوقات یه نفر کاری می کنه که باعث میشه شما نتونید از مالتون استفاده کنید، ولی به خود مال آسیبی نمی رسه. مثلاً راه ورود به پارکینگ شما رو میبنده. این ایجاد مزاحمت محسوب میشه، نه تخریب. جرم ایجاد مزاحمت هم مجازات خاص خودش رو داره (مثل ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی) و قواعد صلاحیتش ممکنه کمی با تخریب فرق کنه. پس حواستون باشه که این مفاهیم رو با هم قاطی نکنید.

گام به گام: فرآیند شکایت و رسیدگی به جرم تخریب

حالا که حسابی درباره صلاحیت رسیدگی به جرم تخریب و برآورد خسارت حرف زدیم، بیایید یکم هم درباره فرآیند کلی شکایت و رسیدگی به این جرم صحبت کنیم. دونستن این مراحل به شما کمک می کنه که اگه خدای نکرده با چنین پرونده ای روبرو شدید، بدونید از کجا شروع کنید و چه کارهایی باید انجام بدید.

از شکوائیه تا مدارک (نکات مهم در نگارش شکوائیه)

اولین قدم، تنظیم و ثبت شکوائیه هست. شکوائیه در واقع همون نامه رسمی شما به قوه قضاییه است که توش توضیح می دید چه اتفاقی افتاده و از کی شکایت دارید. تو نگارش شکوائیه چند تا نکته خیلی مهمه:

• مشخصات کامل: مشخصات خودتون (شاکی) و مشخصات دقیق متهم (اگه می دونید) رو باید کامل بنویسید.

• شرح واقعه: باید خیلی دقیق و با جزئیات بنویسید که چه اتفاقی افتاده؟ کی؟ کجا؟ چطور؟ و چه خسارتی به شما وارد شده. هرچی دقیق تر بنویسید، کار مقام قضایی راحت تر میشه.

• میزان خسارت: اگه می تونید، میزان اولیه خسارت رو (هرچند حدودی) اعلام کنید. یادتون باشه این عدد تو تعیین صلاحیت خیلی مهمه.

• دلایل و مستندات: مهم ترین بخش، ارائه دلایل و مستندات هست. هرچیزی که ادعای شما رو ثابت می کنه، باید ضمیمه شکوائیه کنید. این مدارک می تونن شامل فاکتور خرید یا تعمیرات، عکس و فیلم از صحنه تخریب و خسارات وارده، شهادت شهود (با ذکر مشخصات و آدرس شهود)، گزارش پلیس یا هر مدرک دیگه ای باشن.

امروزه ثبت شکوائیه معمولاً از طریق دفاتر خدمات قضایی الکترونیک انجام میشه.

سیر پرونده: در دادسرا و دادگاه

بعد از ثبت شکوائیه، پرونده وارد سیر قضایی میشه:

• اگه خسارت بالای ۱۰ میلیون تومان باشه (دادسرا): پرونده به دادسرا ارجاع میشه. دادیار یا بازپرس تحقیقات مقدماتی رو شروع می کنه. متهم احضار میشه، ازش تحقیق میشه، شهود احتمالی احضار میشن، اگه نیاز باشه دستور کارشناسی صادر میشه. در نهایت، اگه دلایل کافی برای مجرمیت متهم وجود داشته باشه، قرار جلب به دادرسی صادر میشه و پرونده میره دادگاه کیفری ۲. اگه دلایل کافی نباشه، قرار منع تعقیب صادر میشه.

• اگه خسارت زیر ۱۰ میلیون تومان باشه (دادگاه کیفری ۲): پرونده مستقیماً به دادگاه کیفری ۲ ارجاع میشه. دادگاه بدون نیاز به تحقیقات مقدماتی دادسرا، وارد رسیدگی ماهوی میشه. جلسه دادگاه برگزار میشه، طرفین دفاعیاتشون رو مطرح می کنن و در نهایت، دادگاه حکم صادر می کنه. اگر دادسرا به اشتباه وارد پرونده شده باشه و بعداً میزان خسارت مشخص بشه که زیر ۱۰ میلیون تومانه، دادسرا قرار عدم صلاحیت صادر می کنه و پرونده رو به دادگاه کیفری ۲ می فرسته.

اعتراض به قرارهای صادره (مانند قرار عدم صلاحیت)

در طول فرآیند رسیدگی، ممکنه قرارهایی صادر بشه که شما یا طرف مقابل باهاش موافق نباشید. مثلاً اگه دادسرا قرار منع تعقیب صادر کنه، شاکی می تونه به اون اعتراض کنه. یا اگه قرار عدم صلاحیت صادر بشه و شما با اون موافق نباشید، می تونید اعتراض کنید. مهلت اعتراض به این قرارها معمولاً ۱۰ روزه و از زمان ابلاغ قرار محاسبه میشه.

صدور حکم و اجرای آن

در نهایت، بعد از تمام مراحل رسیدگی در دادگاه، قاضی حکم نهایی رو صادر می کنه. این حکم می تونه مبنی بر محکومیت متهم به مجازات (جزای نقدی یا حبس) و همچنین جبران خسارت وارده به شاکی باشه، یا ممکنه حکم برائت متهم صادر بشه. بعد از اینکه حکم قطعی شد (یعنی مهلت اعتراضات تموم شد یا اعتراضات رد شد)، نوبت به اجرای حکم می رسه که از طریق اجرای احکام کیفری پیگیری میشه.

پیگیری این مراحل می تونه هم پیچیده باشه و هم زمان بر، به همین دلیل توصیه می کنیم حتماً با یک وکیل متخصص مشورت کنید تا بتونید بهترین نتیجه رو بگیرید.

نتیجه گیری

خب، رسیدیم به انتهای این راهنمای جامع درباره صلاحیت رسیدگی به جرم تخریب. دیدیم که چقدر این موضوع، به خصوص با قانون کاهش مجازات حبس تعزیری و رای وحدت رویه شماره ۷۵۹، دچار تغییر و تحول شده و دیگه مثل قبل نیست که همه پرونده ها اول برن دادسرا.

یادمون باشه که میزان خسارت وارده در جرم تخریب (بیشتر یا کمتر از ۱۰ میلیون تومان) نقش محوری در تعیین اینکه پرونده شما به دادسرا میره یا مستقیماً به دادگاه کیفری ۲، داره. همچنین، برآورد دقیق خسارت از طریق کارشناس رسمی یا سایر روش ها، از اهمیت فوق العاده ای برخورداره.

در این مسیر پر پیچ و خم حقوقی، که با چالش هایی مثل عدم حضور شاکی یا اختلاف نظر در تعیین صلاحیت هم همراهه، مهم ترین کاری که می تونید انجام بدید، اینه که آگاهانه قدم بردارید و از همه مهم تر، در صورت لزوم، حتماً با یک وکیل دادگستری مشورت کنید. یک وکیل خوب با تسلط به قوانین و رویه های جدید، می تونه بهترین راهنما برای شما باشه تا حقتون تضییع نشه و پرونده تون به سلامت به سرانجام برسه.

امیدواریم این مقاله به تمام سوالات شما درباره صلاحیت رسیدگی به جرم تخریب پاسخ داده باشه و مسیر رو براتون روشن کرده باشه.