ترانسمیتر فشار چیست؟

در دنیای امروزی صنعت و اتوماسیون، اندازه گیری و کنترل پارامترهای فیزیکی از اهمیت بالایی برخوردار است. یکی از مهم ترین این پارامترها، فشار است. در این میان، ابزاری به نام ترانسمیتر فشار نقشی کلیدی در اندازه گیری و ارسال داده های مربوط به فشار ایفا می کند. اما ترانسمیتر فشار چیست و چه کاربردهایی در صنایع مختلف دارد؟ در این مقاله به زبان ساده و تخصصی، به بررسی همه جانبه این تجهیز حیاتی می پردازیم.

---

ترانسمیتر فشار چیست؟

ترانسمیتر فشار (Pressure Transmitter) یکی از تجهیزات ابزار دقیق است که وظیفه ی آن اندازه گیری فشار سیالات (گاز یا مایع) و تبدیل آن به سیگنال الکتریکی استاندارد (معمولاً 4 تا 20 میلی آمپر) جهت ارسال به سیستم های کنترلی مانند PLC یا DCS است.

در حقیقت، ترانسمیتر فشار همانند چشم یک سیستم کنترلی عمل می کند؛ فشار را می بیند، مقدار آن را به داده ی قابل فهم برای کنترلر تبدیل کرده و آن را ارسال می کند.

---

اجزای تشکیل دهنده ترانسمیتر فشار

یک ترانسمیتر فشار معمولاً از سه بخش اصلی تشکیل شده است:

1. سنسور فشار (Pressure Sensor): بخشی که فشار واقعی را حس می کند.

2. مبدل (Transducer): فشار فیزیکی را به سیگنال الکتریکی تبدیل می کند.

3. فرستنده (Transmitter): سیگنال تولید شده را تقویت و استانداردسازی کرده و برای سیستم کنترلی ارسال می کند.

---

تفاوت ترانسمیتر فشار با سنسور فشار

بسیاری از افراد، ترانسمیتر فشار را با سنسور فشار اشتباه می گیرند. اگرچه هر دو برای اندازه گیری فشار به کار می روند، اما تفاوت اصلی در نحوه ی ارسال داده ها است:

• سنسور فشار فقط سیگنال خام تولید می کند (مثلاً میلی ولت).

• ترانسمیتر فشار سیگنال را تقویت و کالیبره می کند و به صورت استاندارد (4-20 میلی آمپر یا 0-10 ولت) ارسال می کند.

بنابراین، ترانسمیتر فشار برای استفاده در سیستم های کنترلی صنعتی مناسب تر و دقیق تر است.

---

انواع ترانسمیتر فشار

ترانسمیترهای فشار براساس نوع کاربرد و نحوه ی اندازه گیری فشار، به دسته های مختلفی تقسیم می شوند:

1. ترانسمیتر فشار گیج (Gauge Pressure Transmitter)

• فشار نسبی را نسبت به فشار اتمسفر اندازه گیری می کند.

• بیشتر در کاربردهای صنعتی رایج است.

• علامت گذاری آن معمولاً با واحد barg یا psig انجام می شود.

2. ترانسمیتر فشار مطلق (Absolute Pressure Transmitter)

• فشار را نسبت به خلا مطلق اندازه گیری می کند.

• در صنایع هوافضا، خلأ و برخی فرآیندهای دقیق استفاده می شود.

3. ترانسمیتر فشار دیفرانسیل (Differential Pressure Transmitter)

• اختلاف فشار بین دو نقطه را اندازه گیری می کند.

• در اندازه گیری دبی جریان، سطح مخازن، یا افت فشار فیلترها کاربرد دارد.

4. ترانسمیتر فشار دیجیتال و هوشمند

• دارای خروجی دیجیتال (HART، Profibus، Foundation Fieldbus).

• قابلیت برنامه ریزی، کالیبراسیون و عیب یابی از راه دور.

---

کاربردهای ترانسمیتر فشار

ترانسمیتر فشار در بسیاری از صنایع و فرآیندها مورد استفاده قرار می گیرد. برخی از کاربردهای کلیدی عبارتند از:

1. صنعت نفت، گاز و پتروشیمی

• نظارت بر فشار خطوط لوله و مخازن

• کنترل ایمنی تجهیزات تحت فشار

2. نیروگاه ها

• پایش فشار بخار، آب، گاز طبیعی

• کنترل عملکرد توربین ها و بویلرها

3. صنایع غذایی و دارویی

• تضمین شرایط بهداشتی تولید (با استفاده از ترانسمیتر فشار بهداشتی)

• کنترل فرآیندهای فشرده سازی و انتقال

4. صنایع آب و فاضلاب

• پایش فشار در خطوط انتقال آب

• کنترل پمپ ها و ایستگاه های تقویت فشار

5. صنایع هوافضا و نظامی

• اندازه گیری دقیق فشار در کابین، موتور و تجهیزات تست

---

نحوه عملکرد ترانسمیتر فشار

عملکرد ترانسمیتر فشار به صورت زیر است:

1. سنسور داخلی تغییرات فشار را حس می کند.

2. این فشار باعث تغییر در یک المان فیزیکی (مانند دیافراگم یا پل استرین گیج) می شود.

3. تغییر فیزیکی به سیگنال الکتریکی (مثلاً تغییر مقاومت یا ولتاژ) تبدیل می شود.

4. مبدل سیگنال، این سیگنال را تقویت می کند.

5. سیگنال نهایی به صورت 4-20 میلی آمپر به کنترلر ارسال می شود.

---

انتخاب ترانسمیتر فشار مناسب

برای انتخاب یک ترانسمیتر فشار مناسب، باید فاکتورهای زیر را در نظر بگیرید:

• محدوده فشار کاری (مثلاً 0 تا 100 بار)

• نوع سیال (گاز، مایع، خورنده یا غیربخورنده)

• دمای فرآیند

• دقت اندازه گیری

• نوع خروجی (آنالوگ یا دیجیتال)

• نوع اتصال مکانیکی و جنس بدنه

---

مزایای استفاده از ترانسمیتر فشار

1. دقت بالا در اندازه گیری فشار

2. قابلیت کنترل و اتوماسیون فرآیند

3. پایش دائمی و بی وقفه

4. افزایش ایمنی تجهیزات تحت فشار

5. کاهش هزینه های نگهداری و خرابی سیستم ها

---

برندهای معتبر ترانسمیتر فشار

برخی از برندهای معتبر در تولید ترانسمیتر فشار عبارتند از:

• Rosemount (امرسون)

• Yokogawa

• ABB

• Siemens

• WIKA

• Endress+Hauser

• Honeywell

این برندها محصولات متنوعی برای کاربردهای مختلف و با کیفیت بالا ارائه می دهند.

---

نگهداری و کالیبراسیون ترانسمیتر فشار

برای عملکرد دقیق و ماندگار، لازم است که ترانسمیتر فشار به طور دوره ای:

• کالیبره شود (معمولاً هر 6 تا 12 ماه)

• از نظر نشتی یا خوردگی بررسی شود

• کانکشن ها و سیم کشی ها چک شوند

---

جمع بندی

ترانسمیتر فشار یکی از مهم ترین تجهیزات ابزار دقیق است که در صنایع مختلف برای اندازه گیری و کنترل فشار استفاده می شود. با انتخاب درست و نگهداری مناسب از این تجهیز، می توان ایمنی، دقت و بازدهی فرآیندهای صنعتی را به شکل چشمگیری افزایش داد.

اگر به دنبال خرید، آموزش یا مشاوره در زمینه ترانسمیتر فشار هستید، حتماً نوع فرآیند، شرایط محیطی و نیازمندی های کنترلی خود را با یک متخصص ابزار دقیق در میان بگذارید.