خلاصه کتاب کاربرد آزمون های روانی در مشاوره ( نویسنده امید حمیدی )

کتاب کاربرد آزمون های روانی در مشاوره نوشته امید حمیدی، یکی از مراجع مهم و کاربردی برای متخصصان و دانشجویان رشته های روانشناسی و مشاوره است. این کتاب به شما کمک می کند تا با اصول و فنون به کارگیری آزمون های مختلف روانشناختی در فرآیند مشاوره آشنا شوید و یاد بگیرید چطور از این ابزارها برای شناخت بهتر مراجع و ارائه مداخلات اثربخش استفاده کنید.

راستش را بخواهید، در دنیای پیچیده امروز، درک عمیق تر از خودمان و آدم های اطرافمان شده یک ضرورت. مخصوصاً برای ما که در حوزه مشاوره و روانشناسی فعالیت می کنیم. اینجا است که پای آزمون های روانی به میان می آید. این آزمون ها مثل یک نقشه گنج می مانند؛ به ما کمک می کنند تا لایه های پنهان شخصیت، توانایی ها، چالش ها و حتی استعدادهای مراجعانمان را کشف کنیم. اما خب، استفاده از این نقشه ها هم قلق خودش را دارد. همین جا است که کتاب کاربرد آزمون های روانی در مشاوره اثر امید حمیدی، مثل یک راهنمای کاربلد به دادمان می رسد. این کتاب به زبانی شیوا و با تمرکز بر جنبه های کاربردی، هر آنچه لازم است درباره آزمون های روانی در بستر مشاوره بدانید را به شما می آموزد.

حالا شاید بپرسید این خلاصه به درد چه کسانی می خورد؟ خب، اگر شما دانشجوی کارشناسی ارشد یا دکترا در رشته های روانشناسی و مشاوره هستید، یا شاید داوطلب کنکور این رشته ها و دنبال یک منبع جامع و خلاصه شده برای مرور سریع هستید، این مطلب حسابی به کارتان می آید. حتی اگر یک مشاور یا روانشناس باتجربه هستید و می خواهید دانش تان را به روز کنید یا مفاهیم پایه را یک مرور حسابی داشته باشید، این خلاصه کتاب امید حمیدی می تواند همراه خوبی برایتان باشد. هدف ما از این خلاصه این است که یک دید کامل و کاربردی از کتاب به شما بدهیم، آن هم در کوتاه ترین زمان ممکن، تا بدون نیاز به غرق شدن در تمام جزئیات کتاب اصلی، به هسته اصلی مفاهیم دست پیدا کنید.

مبانی نظری و اصول بنیادین آزمون های روانی در مشاوره

اول از همه بیایید ببینیم اصلاً آزمون روانی چی هست و چرا توی مشاوره این قدر مهم شده؟ تصور کنید یک پزشک بدون معاینه و آزمایش های لازم بخواهد برای بیمارش نسخه بپیچد. خُب، در دنیای مشاوره هم همین طور است. ما برای اینکه بتوانیم بهترین کمک را به مراجعمان بکنیم، نیاز به اطلاعات دقیق و مستند داریم. آزمون های روانی دقیقاً همین کار را می کنند؛ اطلاعاتی ساختاریافته و استاندارد درباره جنبه های مختلف روانی فرد به ما می دهند. این اطلاعات شامل توانایی های شناختی، ویژگی های شخصیتی، استعدادها، رغبت ها و حتی مشکلات احتمالی روانی می شود.

تعریف، فلسفه و کارکرد آزمون ها در فرآیند مشاوره

آزمون روانی به زبان ساده، یک وسیله اندازه گیری استاندارد است که نمونه ای از رفتار فرد را در شرایط کنترل شده بررسی می کند. اهداف اصلی این آزمون ها متنوع و کاربردی اند: از تشخیص و غربالگری مشکلات روانی گرفته تا پیش بینی موفقیت در یک شغل یا رشته تحصیلی، و حتی برنامه ریزی برای مداخلات درمانی. مثلاً وقتی یک مراجع با اضطراب شدید مراجعه می کند، می توانیم با آزمون های خاص، شدت و نوع اضطرابش را دقیق تر بفهمیم و برنامه درمانی متناسب تری بچینیم. توی این کتاب یاد می گیریم که چطور بین آزمون های هنجارمدار (که عملکرد فرد را با یک گروه مرجع مقایسه می کنند) و ملاک مدار (که عملکرد فرد را نسبت به یک معیار ثابت ارزیابی می کنند) تمایز قائل شویم و هر کدام را کجا استفاده کنیم.

ویژگی های روان سنجی آزمون های استاندارد

حالا که فهمیدیم آزمون چیست، بیایید ببینیم یک آزمون خوب چه ویژگی هایی دارد؟ دو کلمه کلیدی اینجا مطرح می شود: پایایی و روایی. این ها مثل ستون های اصلی یک ساختمان محکم هستند.

• پایایی (Reliability): فکر کنید یک متر دارید که هر بار یک طول متفاوت را نشان می دهد! این متر قابل اعتماد نیست. پایایی یعنی همین؛ اینکه آزمون ما چقدر ثبات و تکرارپذیری دارد. یعنی اگر یک نفر امروز آزمون بدهد و فردا دوباره همان آزمون را بدهد (و شرایطش تغییری نکرده باشد)، نتایجش باید تقریباً یکسان باشد. انواع پایایی مثل پایایی بازآزمایی، همتا، دو نیمه کردن و همسانی درونی، هر کدام جنبه ای از این ثبات را بررسی می کنند.
• روایی (Validity): این یکی از پایایی هم مهم تر است! روایی یعنی اینکه آزمون ما واقعاً چیزی را که ادعا می کند، اندازه می گیرد. مثلاً اگر یک آزمون ادعا می کند هوش را می سنجد، واقعاً باید هوش را بسنجد نه چیز دیگر را. انواع روایی شامل روایی محتوا (آیا سوالات، همه جنبه های موضوع را پوشش می دهند؟)، روایی ملاکی (آیا نتایج آزمون با یک معیار بیرونی مرتبط است؟ مثل روایی همزمان یا پیش بین) و روایی سازه (آیا آزمون، سازه نظری مورد نظر را به درستی اندازه گیری می کند؟ مثل روایی همگرا و واگرا) می شوند. بدون روایی، آزمون ما فقط یک سری سوال بی معنی است!

استانداردسازی و هنجاریابی هم نقش خیلی مهمی دارند. وقتی می گوییم یک آزمون استاندارد شده، یعنی روی یک نمونه بزرگ و نماینده از جامعه اجرا شده و نتایجش به عنوان هنجار (یا نرم) مشخص شده است. این هنجارها به ما اجازه می دهند که نمره یک فرد را با عملکرد افراد هم سن وسال و هم فرهنگ خودش مقایسه کنیم و بفهمیم او نسبت به بقیه کجای طیف قرار می گیرد.

اصول اخلاقی، قانونی و فرهنگی در کاربرد آزمون ها

کار با آزمون های روانی فقط دانستن تئوری و اجرا نیست؛ بخش مهمی از آن مربوط به اصول اخلاقی و مسئولیت پذیری ماست. فکر کنید با یک ابزار قدرتمند سر و کار دارید که می تواند روی زندگی افراد تأثیرگذار باشد، پس باید خیلی با احتیاط و مسئولانه عمل کنید. کدهای اخلاقی برای مشاوران و روانشناسان، مثل یک راهنما عمل می کنند. مثلاً:

• رضایت آگاهانه: مراجع باید بداند چرا آزمون می دهد، چه آزمونی است، نتایجش چه کاربردی دارد و آیا محرمانه می ماند یا نه.
• محرمانه بودن و رازداری: نتایج آزمون ها اطلاعات حساسی هستند و باید کاملاً محرمانه بمانند.
• صلاحیت حرفه ای: هر کسی نمی تواند هر آزمونی را اجرا و تفسیر کند. شما باید آموزش های لازم را دیده باشید و صلاحیت کافی برای استفاده از یک آزمون خاص را داشته باشید.

به علاوه، نباید از ملاحظات فرهنگی و اجتماعی غافل شویم. یک آزمون که برای جامعه ای خاص استاندارد شده، ممکن است برای جامعه ای دیگر با فرهنگ متفاوت، سوگیری داشته باشد و نتایج دقیقی به ما ندهد. امید حمیدی در کتابش تأکید زیادی بر این مسائل دارد تا ما به عنوان متخصص، کاملاً آگاهانه و مسئولانه عمل کنیم.

آزمون های روانی مثل یک کاتالیزور قدرتمند عمل می کنند؛ می توانند فرآیند مشاوره را سرعت ببخشند و به ما دید عمیق تری نسبت به دنیای درونی مراجع بدهند، اما به شرطی که اصول اخلاقی و حرفه ای را مثل چشم هامان حفظ کنیم.

دسته بندی جامع آزمون های روانی و کاربرد آن ها در حوزه های مختلف مشاوره

حالا که با مبانی آشنا شدیم، بیایید برویم سراغ اصل مطلب؛ یعنی انواع آزمون ها و کاربردشان در حوزه های مختلف مشاوره. این بخش واقعاً پرکاربرد است و به شما کمک می کند تا یک جعبه ابزار کامل برای موقعیت های مختلف داشته باشید.

آزمون های هوش و توانایی های شناختی

همه مان می دانیم هوش چیست، اما تعریف علمی و اندازه گیری آن داستان دیگری دارد! نظریه های مختلفی در مورد هوش وجود دارد؛ مثلاً گاردنر با نظریه هوش های چندگانه، یا استرنبرگ با هوش سه گانه، و همچنین نظریه های وکسلر که خیلی هم معروف هستند. هر کدام از این نظریه ها، به ما یک چارچوب فکری برای درک پیچیدگی های هوش می دهند.

در این دسته، آزمون هایی مثل مقیاس های هوش وکسلر (که برای بزرگسالان WAIS و برای کودکان WISC داریم)، ماتریس های پیشرونده ریون و آزمون کتل، جزو پرکاربردترین ها هستند. این آزمون ها در مشاوره تحصیلی برای فهمیدن توانایی های یادگیری دانش آموزان، در مشاوره شغلی برای ارزیابی پتانسیل افراد برای مشاغل خاص، و حتی در تشخیص ناتوانی های یادگیری مثل اختلالات خاص یادگیری یا عقب ماندگی ذهنی، بسیار کمک کننده هستند.

آزمون های شخصیت (عینی و فرافکن)

شخصیت، آن جنبه منحصر به فردی است که هر یک از ما را از دیگری متمایز می کند. اما چطور می شود آن را اندازه گرفت؟ اینجا هم نظریه های شخصیت (مثل نظریه های روان پویشی فروید، نظریه صفات، انسان گراها، یا شناختی-رفتاری) نقش پایه و اساسی دارند؛ چون تفسیر نتایج آزمون های شخصیت بدون فهم این نظریه ها، مثل خواندن یک کتاب به زبانی نامفهوم است.

آزمون های عینی (Objective Tests)

این آزمون ها معمولاً شامل پرسشنامه هایی با پاسخ های ثابت (مثل بله/خیر یا مقیاس لیکرت) هستند. خیلی ها با این دسته از آزمون ها آشناترند:

• پرسشنامه چندوجهی مینه سوتا (MMPI-2/MMPI-A): این یکی واقعاً معروف و پرکاربرد است. MMPI یک ابزار قدرتمند برای تشخیص آسیب شناسی های روانی (مثل افسردگی، اضطراب، اسکیزوفرنی و …) و برنامه ریزی درمان است. این پرسشنامه شامل مقیاس های بالینی و روایی مختلفی است که به ما کمک می کند تا یک تصویر جامع از وضعیت روانی مراجع به دست بیاوریم.
• نئو (NEO-PI-R): این آزمون بر اساس مدل پنج عامل بزرگ شخصیت (برون گرایی، سازگاری، وظیفه شناسی، روان رنجورخویی و گشودگی به تجربه) طراحی شده است. NEO در مشاوره فردی و شغلی، برای شناخت نقاط قوت و ضعف شخصیتی و نحوه تعامل فرد با محیط، بسیار مفید است.
• سایر آزمون ها: پرسشنامه های دیگری مثل MCMI (برای تشخیص اختلالات شخصیت) و CPI (برای ارزیابی ویژگی های شخصیتی نرمال) هم در این دسته قرار می گیرند.

آزمون های فرافکن (Projective Tests)

این آزمون ها یک دنیای متفاوت و جذاب دارند. در این آزمون ها، محرک های مبهمی به مراجع ارائه می شود (مثل لکه های جوهر یا تصاویر) و از او خواسته می شود تا آنچه را که می بیند یا احساس می کند، بیان کند. فرض بر این است که مراجع، احساسات، تعارضات و انگیزه های ناخودآگاه خود را به این محرک های مبهم فرافکنی می کند.

• آزمون رورشاخ: همان آزمون معروف لکه های جوهر! اجرای آن پیچیدگی های خاص خودش را دارد و تفسیرش هم نیاز به تخصص و تجربه زیادی دارد. این آزمون به ما کمک می کند تا به ابعاد عمیق تر و ناخودآگاه شخصیت فرد پی ببریم.
• آزمون اندریافت موضوعی (TAT): در این آزمون، تصاویری به مراجع نشان داده می شود و از او خواسته می شود داستانی درباره آن تصویر بسازد (چه اتفاقی افتاده، چه می شود، شخصیت ها چه فکر می کنند و …) این آزمون برای درک تعارضات بین فردی، انگیزه ها و سبک های مقابله ای مراجع عالی است.
• آزمون های تکمیل جمله، نقاشی خانه-درخت-شخص (HTP): این ها هم جزو آزمون های فرافکن هستند که با سادگی بیشتر، می توانند اطلاعات خوبی از دنیای درونی مراجع به دست آورند.

البته، آزمون های فرافکن محدودیت هایی هم دارند؛ مثلاً تفسیر آن ها کمتر عینی و بیشتر وابسته به مهارت مفسر است. اما مزیت شان این است که می توانند به ما کمک کنند تا به لایه هایی از شخصیت دسترسی پیدا کنیم که با آزمون های عینی کمتر قابل دسترسی اند.

آزمون های رغبت و استعداد (شغلی و تحصیلی)

خیلی از مراجعان برای تصمیم گیری های مهم زندگی شان مثل انتخاب رشته تحصیلی یا مسیر شغلی، به مشاور مراجعه می کنند. اینجا است که آزمون های رغبت و استعداد مثل یک چراغ راهنما عمل می کنند.

• اهمیت در مشاوره شغلی و هدایت تحصیلی: این آزمون ها به افراد کمک می کنند تا علایق واقعی و توانمندی های بالقوه شان را کشف کنند و بفهمند در کدام مسیر احتمال موفقیت و رضایت شغلی بیشتری دارند.
• آزمون های کلیدی: پرسشنامه رغبت شغلی استرانگ، کوهورت، و استعدادسنج GATB از جمله معروف ترین ها هستند. این ها به ما می گویند فرد به چه نوع فعالیت هایی علاقه دارد و در چه زمینه هایی توانایی بیشتری از خود نشان می دهد.

با استفاده از نتایج این آزمون ها، مشاور می تواند به مراجع کمک کند تا تصمیم گیری های آگاهانه تر و واقع بینانه تری درباره آینده تحصیلی و شغلی خود بگیرد. این یعنی هم برای مراجع و هم برای جامعه، یک برد-برد است.

آزمون های آسیب شناسی روانی و غربالگری

وقتی مراجعی با علائم خاصی از افسردگی، اضطراب، استرس یا هر مشکل دیگری مراجعه می کند، نیاز داریم که شدت و نوع مشکل را دقیقاً ارزیابی کنیم. اینجاست که آزمون های آسیب شناسی روانی وارد عمل می شوند. این آزمون ها هم برای تشخیص اولیه و هم برای پایش پیشرفت درمان، فوق العاده اند.

• پرسشنامه های افسردگی: مثل پرسشنامه افسردگی بک (BDI) و مقیاس افسردگی هامیلتون که به ما کمک می کنند شدت علائم افسردگی را بسنجیم.
• پرسشنامه های اضطراب: مثل پرسشنامه اضطراب بک (BAI) و پرسشنامه اضطراب اشپیلبرگر (STAI) که برای ارزیابی اضطراب حالت و خصیصه کاربرد دارند.

به غیر از این ها، ابزارهایی برای ارزیابی استرس، خودکارآمدی، و سایر متغیرهای مرتبط با سلامت روان هم داریم. نقش این آزمون ها در این است که نه تنها به ما در تشخیص اولیه کمک می کنند، بلکه در طول درمان می توانیم با اجرای مجدد، اثربخشی مداخلاتمان را پایش کنیم و ببینیم مراجع چقدر بهبود پیدا کرده است.

سایر آزمون های تخصصی و کاربردی

دنیای آزمون های روانشناختی خیلی بزرگ است و به همین چند دسته محدود نمی شود. آزمون هایی برای سنجش خلاقیت، سبک های یادگیری، ارزیابی خانواده (مثل نقشه برداری خانواده) و حتی آزمون های عصب روانشناختی مختصر (که برای ارزیابی عملکرد مغزی در موارد خاص استفاده می شوند) هم وجود دارند. این ها ابزارهای تخصصی تری هستند که بسته به نیاز مراجع و حوزه کاری مشاور، می توانند مورد استفاده قرار گیرند.

فرآیند کاربرد آزمون ها در عمل مشاوره (از انتخاب تا گزارش نویسی)

خوب، تا اینجا فهمیدیم آزمون ها چی هستند و چه انواعی دارند. اما چطور این دانش نظری را در عمل پیاده کنیم؟ کتاب امید حمیدی به شما یک نقشه راه کامل برای استفاده از آزمون ها در فرآیند مشاوره می دهد؛ از لحظه انتخاب آزمون تا زمانی که نتایج را به مراجع بازخورد می دهید.

مراحل انتخاب و برنامه ریزی آزمون

انتخاب آزمون، اولین و شاید مهم ترین قدم است. مثل این است که برای یک تعمیرکار، انتخاب آچار مناسب برای باز کردن یک پیچ خاص. اگر آچار اشتباهی را بردارد، نه تنها کارش را راه نمی اندازد، بلکه شاید پیچ را هم خراب کند! در مشاوره هم همین طور است:

• هدفمند بودن: همیشه از خودتان بپرسید هدف من از این آزمون چیست؟ آیا می خواهید تشخیص بدهید؟ استعدادسنجی کنید؟ یا اثربخشی درمان را بسنجید؟ هدف گذاری دقیق، کلید انتخاب درست است.
• مراحل تصمیم گیری: قبل از انتخاب، باید چندین فاکتور را بررسی کنید:
  • آیا آزمون روایی و پایایی خوبی دارد؟
  • هزینه و زمان اجرای آزمون چقدر است؟
  • آیا من خودم صلاحیت اجرای این آزمون را دارم؟ (این خیلی مهم است!)
  • آیا آزمون با فرهنگ مراجع همخوانی دارد؟

مثلاً، اگر مراجعی برای انتخاب شغل مراجعه کرده، منطقی است که از آزمون رغبت شغلی استفاده کنیم نه آزمون MMPI!

اجرا و نمره گذاری استاندارد آزمون ها

حالا که آزمون را انتخاب کردیم، نوبت به اجرا و نمره گذاری می رسد. اینجا باید مثل یک ساعت ساز دقیق باشیم! کوچک ترین خطا می تواند نتایج را زیر سوال ببرد:

• شرایط محیطی: محیط اجرای آزمون باید آرام، بدون سر و صدا و مناسب باشد.
• ارتباط با مراجع: باید یک ارتباط خوب و همدلانه با مراجع برقرار کنیم تا او احساس راحتی کند و بهترین عملکردش را نشان دهد.
• رعایت پروتکل ها: هر آزمون دستورالعمل اجرای خاص خودش را دارد که باید مو به مو رعایت شود. اضافه یا کم کردن کلمات، تغییر ترتیب سوالات، یا زمان بندی اشتباه، می تواند کل اعتبار آزمون را از بین ببرد.
• دقت در نمره گذاری: بعد از اجرا، نمره گذاری هم باید با دقت و با استفاده از کلیدهای معتبر آزمون انجام شود. اشتباه در نمره گذاری، مثل اشتباه در خواندن نقشه است!

تفسیر جامع و تلفیقی نتایج آزمون

اینجا، جایی است که هنر و علم مشاور به هم می رسند. تفسیر نتایج فقط خواندن اعداد و نمرات نیست؛ بلکه درآوردن یک داستان معنادار از دل آن هاست. فرض کنید چند پازل متفاوت دارید؛ باید همه آن ها را کنار هم بگذارید تا یک تصویر کلی و روشن به دست آید:

• تلفیق نتایج: گاهی اوقات لازم است چند آزمون را برای یک مراجع اجرا کنیم. هنر مشاور این است که نتایج این آزمون های مختلف را کنار هم بگذارد و یک تصویر جامع و کامل از مراجع به دست آورد. مثلاً نتایج آزمون هوش را با نتایج آزمون شخصیت تلفیق کند.
• بستر سازی: نتایج آزمون ها باید همیشه در بستر تاریخچه زندگی مراجع، فرهنگ، اطلاعات بالینی و مشاهدات رفتاری او تفسیر شوند. یک نمره بالا در اضطراب، برای یک فرد ممکن است به دلیل یک رویداد خاص زندگی اش باشد، نه یک مشکل ریشه ای.
• اجتناب از تعمیم های افراطی: هیچ وقت بر اساس یک نمره یا یک آزمون، به سرعت نتیجه گیری های کلی نکنید. نتایج آزمون ها فقط یک تکه از پازل هستند و نه تمام پازل. تمرکز بر جنبه های کاربردی و ارائه توصیه های عملی، باید اولویت ما باشد.

تفسیر نتایج آزمون ها مثل خواندن یک کتاب رمزآلود است؛ هر عدد، هر نمره و هر پاسخ، یک سرنخ است که باید با سایر سرنخ ها کنار هم چیده شود تا داستان واقعی مراجع فاش شود.

گزارش نویسی و ارائه بازخورد نتایج آزمون

آخرین مرحله، اما نه کم اهمیت ترین! بعد از اینکه آزمون ها را اجرا و تفسیر کردید، باید نتایج را به صورت یک گزارش حرفه ای مکتوب کنید و به مراجع بازخورد دهید. این کار نیاز به مهارت های خاصی دارد:

• اصول نگارش گزارش: یک گزارش خوب باید واضح، مختصر، دقیق، و قابل فهم برای مراجع و سایر متخصصان باشد. باید شامل اطلاعات هویتی، دلیل ارجاع، آزمون های اجرا شده، نتایج به تفکیک و در نهایت جمع بندی و توصیه ها باشد. زبان گزارش باید علمی و در عین حال قابل درک باشد.
• بازخورد به مراجع: این بخش شاید یکی از حساس ترین مراحل باشد. باید نتایج را به زبانی ساده و محترمانه به مراجع ارائه دهید. تمرکز را روی نقاط قوت مراجع و توصیه های عملی برای بهبود بگذارید. از اصطلاحات تخصصی پیچیده که مراجع را سردرگم می کند، خودداری کنید. هدف این است که مراجع با درک بهتری از خودش و چالش هایش، احساس توانمندی کند.
• ملاحظات اخلاقی در اشتراک گذاری: یادتان باشد که گزارش آزمون ها محرمانه است. قبل از اشتراک گذاری آن با هر فرد یا نهاد دیگری، باید رضایت آگاهانه مراجع را کسب کنید.

نتیجه گیری: تسلط بر آزمون ها، گامی حیاتی در مشاوره اثربخش

خب، رسیدیم به آخر این سفر هیجان انگیز در دنیای آزمون های روانی در مشاوره. همان طور که دیدیم، کتاب کاربرد آزمون های روانی در مشاوره (نویسنده امید حمیدی) یک راهنمای جامع و کاربردی است که به ما کمک می کند تا با اصول و فنون به کارگیری این ابزارهای قدرتمند آشنا شویم.

یادتان باشد که کاربرد آزمون های روانی در مشاوره یک فرآیند پیچیده اما فوق العاده ارزشمند است. از فهم مبانی نظری و ویژگی های روان سنجی گرفته تا انتخاب درست، اجرای استاندارد، تفسیر دقیق و بازخورد مناسب، هر مرحله ای اهمیت خاص خودش را دارد. تسلط بر این مهارت ها به شما این امکان را می دهد که به عنوان یک مشاور، نه تنها مشکلات مراجعان را بهتر درک کنید، بلکه راهکارهای اثربخش تر و متناسب تری را هم ارائه دهید.

امید حمیدی در کتابش تأکید زیادی بر جنبه های عملی و اخلاقی استفاده از آزمون ها دارد که برای هر متخصص این حوزه ضروری است. این خلاصه سعی کرد تا نکات کلیدی و اصلی مطرح شده در کتاب را به صورت ساختارمند و با لحنی دوستانه به شما ارائه دهد. اما خب، هیچ خلاصه ای نمی تواند جای مطالعه کامل و عمیق یک کتاب مرجع را بگیرد. پس به شما دانشجویان و متخصصان عزیز توصیه می کنم که برای تسلط کامل و عمیق تر بر این مباحث، حتماً به سراغ کتاب اصلی کاربرد آزمون های روانی در مشاوره بروید و از گنجینه ی دانشی که امید حمیدی جمع آوری کرده، نهایت استفاده را ببرید. این کار نه تنها به شما در مسیر حرفه ای تان کمک می کند، بلکه به کیفیت خدمات مشاوره ای که ارائه می دهید، ارزش بیشتری می بخشد.