خلاصه کتاب شکنجه ( نویسنده شماس میلر )

شکنجه، یکی از تاریک ترین نقاط تاریخ بشریت و چالش برانگیزترین مباحث فلسفی، محور اصلی کتاب «شکنجه» اثر شماس میلر است. این کتاب به بررسی عمیق ابعاد اخلاقی، حقوقی و سیاسی شکنجه می پردازد و تعریف، ایرادات، توجیه پذیری و پیامدهای قانونی کردن آن را موشکافی می کند. میلر با نگاهی جامع، سوالات بنیادینی را مطرح می کند که ذهن هر انسان دغدغه مندی را به خود مشغول می کند.

شماس میلر، فیلسوف برجسته و صاحب نام، در این کتاب با نگاهی تیزبینانه به یکی از تلخ ترین و پیچیده ترین مسائل اخلاقی و سیاسی روزگار ما می پردازد. «شکنجه» که بخشی از مجموعه معتبر دانشنامه فلسفه استنفورد است، نه تنها تئوری های انتزاعی را زیر و رو می کند، بلکه به دل مباحث داغ و چالش برانگیز جوامع امروزی هم می زند. موضوع شکنجه، همیشه به عنوان یک محک اخلاقی عمل کرده؛ محکی که نشان می دهد ما تا چه حد به کرامت انسانی و حقوق اولیه آدم ها پایبندیم. سوالاتی مثل شکنجه چیست؟، چرا اینقدر بد است؟، آیا تحت هیچ شرایطی می توان آن را توجیه کرد؟ و آیا اصلاً باید قانونی شود؟ محور اصلی بحث های میلر را تشکیل می دهند. این مقاله قرار است یک سفر فکری کوتاه اما پربار به دنیای این کتاب باشد، تا با هم نگاهی عمیق به استدلال های شماس میلر بیندازیم و بفهمیم چرا این موضوع تا این حد حیاتی و پیچیده است.

گام نخست میلر: تعریف دقیق شکنجه و مرزهای آن

اولین قدم برای بحث درباره هر موضوعی، تعریف دقیق آن است و شماس میلر هم در کتابش همین کار را می کند. او قبل از اینکه بخواهد وارد بحث های اخلاقی پیچیده شود، مثل یک پژوهشگر دقیق، سعی می کند مرزهای شکنجه را مشخص کند. خب، شکنجه از دید میلر چیست؟ این عمل یک رنج شدید است، اما نه هر رنجی! میلر تاکید می کند که شکنجه باید عمدی باشد، یعنی کسی با نیت مشخص برای آزار دیگری آن را انجام دهد. این رنج هم فقط جسمی نیست؛ می تواند شامل رنج های روانی و ذهنی حاد هم بشود. نکته مهم تر اینکه شکنجه همیشه یک هدف خاص دارد. مثلاً برای گرفتن اطلاعات، اعتراف، تنبیه، یا حتی صرفاً برای ارعاب و اعمال قدرت.

حالا برای اینکه شکنجه را بهتر بشناسیم، باید آن را از بقیه چیزها تفکیک کنیم. مثلاً درد ناشی از یک عمل جراحی، هرچقدر هم شدید باشد، شکنجه محسوب نمی شود، چون هدفش درمان است نه آزار. یا مجازات های فیزیکی قانونی که در برخی جوامع وجود دارد، اگرچه ممکن است دردناک باشند، اما از نظر میلر، تا زمانی که هدفشان مجازات مشخص و قانونی باشد و به قصد درهم شکستن اراده فرد نباشند، با شکنجه فرق دارند. (البته این تمایز هم خودش جای بحث دارد). میلر به ما یادآوری می کند که مفهوم شکنجه در طول تاریخ دستخوش تغییر و تکامل بوده است. در گذشته شاید برخی اعمال که الان قطعاً شکنجه محسوب می شوند، عادی تلقی می شدند. او با بررسی مصداق های تاریخی و معاصر، به ما کمک می کند تا یک درک کامل تر از این مفهوم پیدا کنیم. پس قبل از هر چیز، باید بدانیم دقیقاً از چه چیزی حرف می زنیم تا در بحث های بعدی به مشکل برنخوریم.

عمق تاریکی: ایرادات اخلاقی بنیادین شکنجه از دیدگاه میلر

حالا که فهمیدیم شکنجه چیست و چه مرزهایی دارد، وقتشه که بریم سراغ بخش اصلی بحث: چرا شکنجه ذاتاً و بنیاداً یک کار غلط و غیر اخلاقی است؟ میلر اینجا خیلی دقیق و موشکافانه ایرادات اخلاقی شکنجه را برمی شمرد و در این زمینه، حرف های مهمی برای گفتن دارد. به نظر میلر، دو ایراد اساسی و مهم وجود دارد که شکنجه را به یکی از بزرگترین شرارت ها تبدیل می کند.

اولین و شاید ملموس ترین ایراد، تحمیل عمدی رنج جسمانی حاد و درد شدید است. شکنجه، دردناک است، نه فقط کمی دردناک، بلکه به شکل بی رحمانه ای دردناک. این رنج به قدری زیاد است که می تواند فرد را از پای درآورد و او را به ورطه نابودی جسمی و روحی بکشاند. صرف همین موضوع، از نظر میلر، شکنجه را به عملی ذاتاً شرورانه تبدیل می کند. خب، هر آدم عاقلی می داند که تحمیل عمدی درد و رنج بی حد و حصر به دیگری، کاری غلط است.

دومین ایراد اما کمی عمیق تر و فلسفی تر است: نقض خودمختاری فردی و کرامت انسانی. وقتی کسی را شکنجه می دهند، نه فقط جسمش، بلکه اراده اش را هم در هم می شکنند. او را از حق تصمیم گیری برای خودش، از انسانیت و حرمت وجودی اش محروم می کنند. میلر معتقد است که خودمختاری، یعنی توانایی فرد برای انتخاب و تصمیم گیری آزادانه در مورد زندگی خودش، از نظر اخلاقی بسیار مهم است. شکنجه به طرز فجیعی این خودمختاری را محدود می کند. فرد شکنجه شده دیگر خودش نیست، ابزاری است در دست شکنجه گر. این تجاوز به کرامت و اراده انسان، حتی اگر درد فیزیکی هم وجود نداشته باشد (که عموماً دارد)، به تنهایی شکنجه را شرورانه می کند. میلر حتی پا را فراتر می گذارد و می گوید اگر شکنجه به معنای کامل، اراده و روح یک فرد را در هم بشکند، آن وقت حتی از شرّی که در شرایط عادی ممکن بود اتفاق بیفتد هم بزرگ تر است.

شاید بپرسید خب، آیا شکنجه از قتل هم بدتر است؟ این سوالی است که در فلسفه اخلاق همیشه مطرح بوده. بسیاری از فیلسوفان، از جمله خود میلر، معتقدند شکنجه می تواند حتی از قتل هم بدتر باشد. نقل قول معروف مایکل دیویس که در کتاب هم به آن اشاره شده، این است: «هم شکنجه و هم مرگ (نابهنگام) شرهای بسیار بزرگی هستند اما، اگر یکی از آن ها شری بزرگ تر از دیگری باشد، آن یک قطعا شکنجه است.» دیوید ساسمن هم همین نظر را دارد و می گوید: «اگرچه فرض اخلاقی بسیار قوی ای هم علیه کشتن و هم علیه شکنجه انسان وجود دارد، به نظر می رسد که ما فرض علیه شکنجه را حتی بزرگ تر از فرض علیه قتل نفس در نظر می گیریم.» دلیلش هم این است که قتل، به زندگی فرد خاتمه می دهد، اما شکنجه، او را زنده نگه می دارد تا هر روز مرگ را حس کند، اراده اش را بشکند و انسانیتش را لگدمال کند. این شرارت، ابعاد روانی و وجودی عمیق تری دارد که شاید حتی فراتر از مرگ باشد. شکنجه نه تنها جسم، بلکه روح و هویت قربانی را نابود می کند و آثار آن تا مدت ها، حتی پس از رهایی، با فرد باقی می ماند.

بسیاری بر آن اند که شکنجه شرى بزرگ تر از کشتن یا حتى قتل است. براى مثال، مایکل دیویس ادعا مى کند که «هم شکنجه و هم مرگ (نابهنگام) شرهاى بسیار بزرگى هستند اما، اگر یکى از آن ها شرى بزرگ تر از دیگرى باشد، آن یک قطعا شکنجه است.»

سناریوی بمب ساعتی و جدال بر سر توجیه پذیری شکنجه در شرایط اضطراری

خب، حالا می رسیم به قسمت داغ بحث، جایی که پای توجیه پذیری شکنجه به میان می آید. آیا اصلاً می توان شکنجه را توجیه کرد؟ اینجاست که شماس میلر وارد مباحث معاصر و پیچیده می شود و بحث سناریوی بمب ساعتی را مطرح می کند. تصور کنید یک تروریست را دستگیر کرده اید و او می داند که یک بمب در جایی کار گذاشته شده که قرار است در چند ساعت آینده منفجر شود و جان صدها یا هزاران نفر را بگیرد. او حاضر به حرف زدن نیست. آیا در این شرایط، شکنجه او برای گرفتن اطلاعات و نجات جان افراد بی گناه، توجیه پذیر است؟ این سناریو، یک دوراهی اخلاقی بسیار سخت و واقعی را پیش روی ما قرار می دهد و میلر دیدگاه های مختلف را در این باره بررسی می کند.

دیدگاه های موافقان: فایده گرایی و نجات جان ها

طرفداران توجیه شکنجه در چنین شرایطی، معمولاً بر پایه رویکرد فایده گرایانه (Utilitarianism) استدلال می کنند. فایده گرایی یک دیدگاه فلسفی است که می گوید عملی اخلاقی است که بیشترین خیر را برای بیشترین تعداد افراد به ارمغان بیاورد. از نظر این گروه، اگر شکنجه یک نفر بتواند جان هزاران نفر را نجات دهد، پس این کار از نظر اخلاقی موجه است. آنها می گویند شرارت ناشی از شکنجه یک فرد، در مقابل شرارت مرگ تعداد زیادی انسان، ناچیز است و ما وظیفه داریم بیشترین آسیب را دفع کنیم. سناریوی بمب ساعتی دقیقاً برای همین طراحی شده تا این استدلال فایده گرایانه را در سخت ترین حالت ممکن به چالش بکشد و توجیه شکنجه را ممکن نشان دهد.

دیدگاه های مخالفان: وظیفه گرایی و ذات شرورانه شکنجه

در مقابل، گروه بزرگی از فیلسوفان و فعالان حقوق بشر، با این استدلال به شدت مخالفند. آنها معمولاً از رویکردهای وظیفه گرایانه (Deontology) یا کثرت گرایانه (Pluralism) استفاده می کنند. وظیفه گرایی می گوید برخی اعمال ذاتاً درست یا غلط هستند، فارغ از نتایجشان. از این منظر، شکنجه ذاتاً عملی غیر اخلاقی و شرورانه است و تحت هیچ شرایطی، حتی برای نجات جان هزاران نفر، نمی توان آن را توجیه کرد. آنها معتقدند که کرامت انسانی مطلق است و نباید برای هیچ هدفی نقض شود. علاوه بر این، مخالفان به آسیب های بلندمدت و نهادی که قانونی کردن یا حتی پذیرش ضمنی شکنجه به جامعه وارد می کند، اشاره می کنند. آنها می گویند اگر امروز به بهانه بمب ساعتی شکنجه را توجیه کنیم، فردا ممکن است این بهانه ها گسترش پیدا کند و نهادهای لیبرال و دموکراتیک ما را از اصول اخلاقی شان دور کند و به سراشیبی لغزنده (slippery slope) بیندازد.

دیدگاه های بینابین: یک راه حل پیچیده

شماس میلر در کتابش به گروه سومی هم اشاره می کند که موضعی بینابین دارند. این گروه معتقدند که شکنجه در برخی موقعیت های اضطراریِ حاد (مثل همان سناریوی بمب ساعتی) ممکن است موجه باشد، اما هرگز نباید قانونی یا نهادینه شود. آنها می گویند اگر یک مقام امنیتی در چنین شرایطی شکنجه کند، شاید از نظر اخلاقی کارش در آن لحظه توجیه پذیر باشد، اما این عمل باید همچنان غیرقانونی باقی بماند و فرد مرتکب، خود را برای عواقب قانونی آن آماده کند. این رویکرد پیچیده می خواهد هم ضرورت دفع شر بزرگتر را به رسمیت بشناسد و هم از نهادینه شدن و عادی سازی شکنجه جلوگیری کند. در واقع، این گروه می گوید ما باید دستان خود را کثیف کنیم اما هرگز آن را به قانون تبدیل نکنیم. این موضع نشان می دهد که چقدر این بحث عمیق و بدون پاسخ های ساده است.

فراتر از اضطرار: بحث میلر درباره قانونی شدن و نهادینه شدن شکنجه

حالا فرض کنیم یک قدم فراتر از سناریوهای اضطراری و بحث بمب ساعتی برویم. آیا اصلاً شکنجه باید قانونی شود؟ آیا دولت ها باید حق شکنجه کردن را به رسمیت بشناسند و آن را در قوانین خود بگنجانند؟ شماس میلر در بخش چهارم کتابش به همین موضوع می پردازد: توجیه اخلاقی قانونی کردن و نهادینه ساختن شکنجه. خب، اگر بخواهیم ساده بگوییم، پاسخ میلر به این سوال بیشتر اوقات یک نه بزرگ است.

میلر به شدت با قانونی کردن و نهادینه شدن شکنجه مخالف است. او توضیح می دهد که چرا این کار برای دولت های لیبرال و اصولی که بر پایه حقوق بشر بنا شده اند، یک خطر ذاتی و نابودکننده است. قانونی شدن شکنجه یعنی به رسمیت شناختن آن به عنوان یک ابزار مشروع در دست دولت. این یعنی یک سد بزرگ اخلاقی برداشته می شود و در واقع، راه برای سوءاستفاده های بیشتر باز خواهد شد. وقتی شکنجه قانونی شود، دیگر استثنا نیست، بلکه به یک قاعده تبدیل می شود. این اتفاق پیامدهای فاجعه باری برای جامعه دارد.

مهم ترین بحث میلر اینجا، همان مفهوم لغزش به سمت سراشیبی (slippery slope) است. این یعنی اگر یک بار به بهانه ای خاص شکنجه را قانونی کنیم، به تدریج مرزها محو می شوند. امروز برای تروریست بمب گذار، فردا برای متهم خطرناک، و پس فردا برای هر مخالف سیاسی. این اتفاق باعث فرسایش اصول اخلاقی جامعه می شود، اعتماد عمومی به نهادهای دولتی را از بین می برد و در نهایت، دولت را به یک رژیم سرکوبگر تبدیل می کند. میلر تاکید می کند که نهادینه کردن شکنجه، یعنی ایجاد ساختارها و رویه هایی برای انجام آن، به طور ریشه ای با ارزش هایی مانند کرامت انسانی، حقوق بشر و حاکمیت قانون در تضاد است. دولتی که شکنجه را نهادینه می کند، دیگر نمی تواند ادعای لیبرال بودن یا پایبندی به اصول دموکراتیک داشته باشد. این کار نه تنها به قربانیان شکنجه آسیب می زند، بلکه به روح و روان خود جامعه هم لطمه وارد می کند و آن را از ارزش های بنیادین خود تهی می سازد. پس از دیدگاه میلر، باید در برابر هرگونه تلاش برای قانونی کردن یا نهادینه کردن شکنجه، به شدت مقاومت کرد، حتی اگر در موقعیت های بسیار خاص و اضطراری، بحث توجیه پذیری اخلاقی آن مطرح شود.

نگاهی عمیق تر به مبانی فلسفی: فایده گرایی، وظیفه گرایی و شکنجه

بحث شماس میلر درباره شکنجه، در واقع یک نبرد فکری بین دو مکتب بزرگ فلسفه اخلاق است: فایده گرایی و وظیفه گرایی. برای اینکه تحلیل میلر را بهتر درک کنیم، بد نیست نگاهی اجمالی به این دو دیدگاه و تأثیرشان بر بحث شکنجه بیندازیم.

فایده گرایی (Utilitarianism): همه چیز برای بیشترین خیر؟

فایده گرایی، همانطور که گفتیم، یک نظریه اخلاقی است که معتقد است درستی یا نادرستی یک عمل، تنها بر اساس پیامدها و نتایج آن تعیین می شود. هدف اصلی، به حداکثر رساندن خیر عمومی یا فایده برای بیشترین تعداد افراد است. اگر عملی بتواند نتایج بهتری (مثلاً شادی بیشتر، رنج کمتر، نجات جان افراد بیشتر) را نسبت به هر جایگزین دیگری به همراه داشته باشد، پس آن عمل اخلاقاً درست است. در سناریوی بمب ساعتی، فایده گرایان ممکن است بگویند شکنجه یک تروریست برای جلوگیری از مرگ صدها نفر، موجه است. چرا؟ چون رنج یک نفر در مقابل رنج انبوهی از مردم، از نظر آنها فایده بیشتری دارد. آنها به جای تمرکز بر ذات عمل، به حساب و کتاب نتایج می پردازند. اما چالش اصلی این دیدگاه این است که آیا می توانیم کرامت و حقوق یک فرد را فدای خیر جمعی کنیم؟ آیا هدف وسیله را توجیه می کند؟

وظیفه گرایی (Deontology): برخی کارها ذاتاً غلط اند

در نقطه مقابل فایده گرایی، وظیفه گرایی قرار دارد. وظیفه گرایان، که امانوئل کانت، فیلسوف بزرگ آلمانی، از مهم ترین نمایندگان آنهاست، معتقدند که درستی یا نادرستی یک عمل، نه بر اساس پیامدها، بلکه بر اساس وظایف اخلاقی یا قوانین اخلاقی تعیین می شود. آنها می گویند برخی اعمال ذاتاً غلط هستند، فارغ از اینکه چه نتیجه ای داشته باشند. مثلاً دروغ گفتن یا کشتن بی گناهان، ذاتاً غلط اند. از دیدگاه وظیفه گرایانه، شکنجه نیز یک عمل ذاتاً غلط است، چون نقض کرامت انسانی و خودمختاری فردی است. وظایف اخلاقی ما به ما می گویند که نباید هرگز از انسان ها به عنوان صرفاً ابزاری برای رسیدن به اهدافمان استفاده کنیم. حتی اگر شکنجه یک نفر بتواند جان هزاران نفر را نجات دهد، وظیفه گرایان می گویند این کار باز هم غلط است، چون کرامت آن فرد را نقض می کند. آنها به ذات عمل و پایبندی به اصول اخلاقی، حتی در شرایط سخت، اهمیت می دهند.

چرا این نبرد برای میلر مهم است؟

شماس میلر در کتابش، این دو دیدگاه را به خوبی تشریح می کند تا نشان دهد چرا بحث درباره شکنجه تا این حد پیچیده است. او می خواهد به ما نشان دهد که این بحث فقط یک بحث احساسی نیست، بلکه ریشه های عمیقی در نظریه های اخلاقی دارد. درک این مبانی فلسفی به ما کمک می کند تا استدلال های مختلف را بهتر تحلیل کنیم و بفهمیم چرا برخی با شکنجه تحت هر شرایطی مخالفند و برخی دیگر، در شرایط خاص، آن را توجیه می کنند. میلر با مطرح کردن این دو دیدگاه، فضای فکری لازم برای یک بررسی جامع و عمیق را فراهم می آورد.

شکنجه و حقوق بشر: نقض کرامت و خودمختاری انسانی

یکی از محوری ترین دلایلی که شماس میلر بر غیر اخلاقی بودن شکنجه تاکید می کند، ارتباط تنگاتنگ آن با مفاهیم بنیادین حقوق بشر، کرامت انسانی و خودمختاری فردی است. اینها فقط کلمات قلمبه و سلمبه فلسفی نیستند؛ بلکه ریشه های عمیقی در فهم ما از ارزش انسان و اصول یک جامعه عادلانه دارند. بیایید دقیق تر نگاه کنیم.

کرامت انسانی: خط قرمز ما

کرامت انسانی یعنی ارزش ذاتی و بی قید و شرط هر انسان، صرف نظر از نژاد، دین، موقعیت اجتماعی یا حتی اعمالش. میلر می گوید شکنجه به طرز فجیعی این کرامت را پایمال می کند. شکنجه گر، قربانی را از مقام انسانی اش پایین می آورد و او را به یک شیء، یک ابزار یا یک حیوان تبدیل می کند. در لحظات شکنجه، قربانی هیچ کنترلی بر بدن، ذهن و اراده اش ندارد. او مجبور است دردی را تحمل کند که هیچ انسانی شایسته اش نیست. این عمل، یک توهین عمیق به ماهیت و ارزش وجودی انسان است. جامعه ای که اجازه شکنجه را می دهد، در واقع بخشی از کرامت انسانی خود را زیر پا می گذارد و به این پیام می دهد که برخی انسان ها، در شرایط خاص، می توانند از ارزش ذاتی خود محروم شوند. این موضوع، یک خط قرمز اخلاقی و فلسفی است که میلر به شدت بر آن تاکید می کند.

خودمختاری فردی: حق انتخاب و زندگی خودمان

خودمختاری فردی یعنی حق و توانایی هر فرد برای تصمیم گیری آزادانه در مورد زندگی خودش، بر اساس ارزش ها و اهداف شخصی اش، بدون فشار یا اجبار بیرونی. میلر می گوید شکنجه دقیقاً در نقطه مقابل این مفهوم قرار می گیرد. هدف شکنجه، شکستن اراده قربانی است. شکنجه گر می خواهد قربانی را مجبور کند کاری را انجام دهد (مثلاً اعتراف کند یا اطلاعات بدهد) که خودش نمی خواهد. این یعنی سلب کامل اختیار و کنترل از فرد. قربانی شکنجه، دیگر صاحب اراده و تصمیمات خود نیست، بلکه عروسکی است در دست شکنجه گر. این محدود کردن چشمگیر خودمختاری فردی، از نظر میلر، یک شر بزرگ است. چرا که اساس هویت و شخصیت هر انسان، در توانایی او برای انتخاب و هدایت زندگی اش نهفته است. شکنجه این اساس را ویران می کند.

شماس میلر با تکیه بر این مفاهیم، به ما نشان می دهد که شکنجه فقط یک درد فیزیکی نیست، بلکه یک حمله تمام عیار به هستی، هویت و حقوق اساسی انسان است. به همین دلیل است که هرگونه تلاش برای توجیه یا قانونی کردن آن، می تواند به تخریب پایه های اخلاقی و حقوقی جامعه منجر شود. او معتقد است حتی در سخت ترین شرایط، باید به این اصول پایبند بمانیم تا انسانیت خودمان را حفظ کنیم.

چالش های عملی و پیامدهای اجتماعی نهادینه شدن شکنجه

حالا بیایید کمی از بحث های نظری و فلسفی فاصله بگیریم و به پیامدهای واقعی و عملی نهادینه شدن شکنجه در یک جامعه نگاه کنیم. شماس میلر نه تنها از منظر اخلاقی، بلکه از دیدگاه عملی و سیاسی نیز به شدت با قانونی شدن و تبدیل شکنجه به یک ابزار دولتی مخالف است. او به ما یادآوری می کند که این کار، فقط یک تصمیم کوچک نیست، بلکه می تواند یک آبشوران بزرگ برای کل جامعه باشد.

از دست رفتن اعتماد عمومی

یکی از بزرگترین سرمایه های هر دولتی، اعتماد مردمش است. وقتی یک دولت به خود اجازه شکنجه می دهد، حتی اگر به بهانه امنیت باشد، این اعتماد از بین می رود. مردم دیگر به نهادهای امنیتی و قضایی اعتماد نخواهند کرد. آنها می دانند که در صورت دستگیری، ممکن است با بدترین شکنجه ها روبرو شوند. این بی اعتمادی، شکاف عمیقی بین دولت و ملت ایجاد می کند و می تواند به ناآرامی های اجتماعی و بی ثباتی سیاسی منجر شود. دولتی که مردمش از آن می ترسند، هرگز نمی تواند ادعای مشروعیت و پایداری واقعی داشته باشد.

بی اعتبار شدن اطلاعات

یکی از توجیه های اصلی شکنجه، گرفتن اطلاعات حیاتی است. اما آیا اطلاعاتی که زیر شکنجه گرفته می شود، قابل اعتماد است؟ میلر و بسیاری از کارشناسان معتقدند که اغلب نه. فردی که تحت شکنجه قرار می گیرد، حاضر است هر چیزی بگوید تا دردش تمام شود. او ممکن است اطلاعات غلط بدهد، افراد بی گناه را لو بدهد، یا داستان هایی ساختگی تعریف کند. در واقع، شکنجه نه تنها روشی غیر اخلاقی است، بلکه از نظر عملی نیز برای کسب اطلاعات قابل اعتماد، بسیار ناکارآمد است. این روش می تواند منابع و نیروهای امنیتی را به بیراهه ببرد و حتی فرصت کشف حقیقت را از بین ببرد.

سراشیبی لغزنده اخلاقی

مفهوم سراشیبی لغزنده که میلر به آن اشاره می کند، در اینجا بسیار پررنگ می شود. اگر امروز شکنجه را برای تروریست ها توجیه کنیم، فردا ممکن است برای متهمین عادی، پس فردا برای زندانیان سیاسی و در نهایت برای هر کسی که دولت او را دشمن تشخیص دهد، از آن استفاده شود. این مرزها به سرعت کمرنگ می شوند و جامعه به سمت یک تباهی اخلاقی کامل پیش می رود. نهادینه شدن شکنجه، نه تنها قربانی را انسانیت زدایی می کند، بلکه شکنجه گر و خود جامعه را نیز از انسانیت تهی می سازد. این کار باعث می شود افراد خشونت ورز و بی رحم، در ساختار قدرت رشد کنند و فرهنگ بی رحمی و بی تفاوتی در جامعه حاکم شود.

آسیب به جایگاه بین المللی

هیچ کشوری در دنیای امروز نمی تواند از جامعه جهانی جدا بماند. دولتی که شکنجه را قانونی یا نهادینه کند، به سرعت جایگاه بین المللی خود را از دست می دهد. با تحریم ها، محکومیت ها و انزوای سیاسی مواجه خواهد شد. این موضوع می تواند به روابط خارجی، اقتصاد و حتی امنیت ملی کشور آسیب بزند. پس حتی از منظر منفعت گرایانه و عملی، نهادینه کردن شکنجه یک اشتباه بزرگ و پرهزینه است.

به طور خلاصه، شماس میلر به ما نشان می دهد که شکنجه نه تنها از نظر اخلاقی غلط است، بلکه از نظر عملی نیز یک روش ناکارآمد و خطرناک است که می تواند پایه های یک جامعه سالم و متمدن را سست کند. او با این تحلیل، تاکید می کند که محافظت از حقوق بشر و مقابله با شکنجه، نه فقط یک آرمان اخلاقی، بلکه یک ضرورت عملی برای بقای جوامع مدرن است.

جمع بندی و اهمیت ماندگار شکنجه شماس میلر

در نهایت، کتاب شکنجه شماس میلر یک اثر برجسته و فکری عمیق است که به ما کمک می کند تا با یکی از تاریک ترین ابعاد وجودی بشر و جامعه مدرن روبرو شویم. میلر با دقت و ظرافت، تعریف شکنجه، ایرادات اخلاقی بنیادین آن، دوراهی های پیچیده توجیه پذیری در شرایط اضطراری و پیامدهای فاجعه بار قانونی شدن و نهادینه شدن آن را بررسی می کند. او با مطرح کردن چهار سوال کلیدی (شکنجه چیست؟، شکنجه چه ایرادی دارد؟، آیا شکنجه هیچ گاه اخلاقاً توجیه پذیر است؟ و آیا شکنجه باید اصلاً قانونی و نهادینه شود یا خیر؟)، یک نقشه راه جامع برای درک این پدیده ترسناک به دست می دهد.

میلر به ما نشان می دهد که شکنجه، نه تنها رنج جسمانی شدید و غیر قابل تحمل را به همراه دارد، بلکه به طرز فجیعی کرامت و خودمختاری انسانی را نقض می کند. از دیدگاه او، حتی در شرایط حاد مانند سناریوی بمب ساعتی که برخی به توجیه فایده گرایانه شکنجه روی می آورند، باید به پیامدهای بلندمدت و اخلاقی آن برای جامعه توجه کرد. او به وضوح هشدار می دهد که قانونی کردن و نهادینه کردن شکنجه، یک سراشیبی لغزنده است که می تواند پایه های اخلاقی و حقوق بشری یک دولت لیبرال را به کلی متزلزل کند و به استبداد و بی اعتمادی بینجامد.

در دنیای امروز که همچنان در گوشه و کنارش شاهد نقض حقوق بشر و اعمال خشونت آمیز هستیم، مطالعه و تامل در چنین آثاری بیش از پیش حیاتی است. خلاصه کتاب شکنجه (نویسنده شماس میلر) نه تنها یک درس فلسفی است، بلکه یک فراخوان برای بیداری وجدان جمعی و تقویت تعهد ما به حفظ کرامت انسان و حقوق بنیادین اوست. این کتاب به ما یادآوری می کند که برای ساختن جامعه ای عادلانه و انسانی، باید همیشه در برابر هرگونه ظلم و بی عدالتی، از جمله شکنجه، ایستادگی کنیم. این اثر ارزشمند توسط مریم خدادادی به فارسی ترجمه شده و انتشارات ققنوس آن را منتشر کرده است، تا دسترسی به این بحث های مهم و حیاتی را برای خوانندگان فارسی زبان فراهم آورد. امیدواریم با خواندن این خلاصه، شما هم به مطالعه کامل این کتاب ترغیب شوید و در این مسیر فکری با ما همراه باشید.