جایگاه فناوری و نوآوری جمهوری اسلامی ایران بر اساس گزارش سازمان جهانی مالکیت فکری در سال ۲۰۲۴

به گزارش خبرگزاری تیتو علی نایبی گفت: موسسه ISC وظیفه رصد و پایش علم و فناوری جمهوری اسلامی ایران و کشور های اسلامی را بر عهده دارد. رصد جایگاه فناوری و نوآوری می تواند به برنامه ریزان و سیاستگذاران حوزه علم و فناوری کمک کند. شناخت وضعیت موجود مهمترین گام برای برنامه ریزی و سیاست گذاری آینده در مورد هر نظام است. نظام علم و فناوری کشور ها نیز به عنوان نظامی گسترده پیچیده و دارای اجزا و ابعاد رسمی و غیررسمی از این قاعده مستثنی نبوده و به منظور برنامه ریزی و سیاست گذاری در مورد آن شناخت دقیق وضع موجود و همچنین تعقیب روند تغییرات در طول زمان در مقایسه با دیگر کشور ها ضروری است.

معاون فناوری و نوآوری مؤسسه ISC گفت: یکی از معتبرترین نظام های فناوری و نوآوری جهانی سازمان جهانی مالکیت فکری (وایپو) است. هدف اصلی این سازمان پیشبرد و توسعه نظام بین المللی مالکیت فکری در جهت پرورش نوآوری و خلاقیت در سطح جهان است و به منظور نیل به این مهم کنوانسیون ها و معاهدات متعدّدی با نظارت وایپو بین کشور های عضو این سازمان منعقد شده است که می¬تواند موجب افزایش همکاری های بین المللی در ارتقای حمایت از مالکیت فکری شود.

وی افزود: شاخص جهانی نوآوری وایپو (GII) از ۷ رکن تشکیل شده است؛ هر رکن نیز از سه زیر رکن (مجموعا ۲۱ زیررکن) و هر زیر رکن از چندین شاخص (مجموعا ۸۱ شاخص) تشکیل شده است. هفت رکن شاخص جهانی نوآوری در دو دسته ورودی و خروجی سامان یافته اند. در دسته ورودی های نوآوری (عوامل ایجاد کننده) که نشان دهنده توانایی اقتصاد یک کشور به منظور انجام فعالیت های نوآورانه است ارکان نهادی یا موسسات پژوهش و سرمایه انسانی زیرساخت ها پیچیدگی بازار و پیچیدگی کسب وکار و در دسته خروجی های نوآوری که نتایج فعالیت های نوآورانه در اقتصاد یک کشور را نشان می دهد دو رکن خروجی های دانشی و فناورانه و خروجی های خلاق وجود دارند. امتیاز هر کشور در هر یک از ارکان هفت گانه از طریق محاسبه میانگین ساده امتیاز زیر رکن ها به دست می آید.

نایبی ادامه داد: با توجه به مطالب ذکر شده بررسی و تحلیل جایگاه جمهوری اسلامی ایران در شاخص های فناوری و نوآوری در رتبه بندی های معتبر جهانی از جمله وایپو اهمیت زیادی دارد.

جدول شماره ۱ وضعیت کشور های پیشرو جهانی در شاخص های ۷ گانه فناوری و نوآوری را براساس گزارش وایپو ۲۰۲۴ نشان می دهد. در بین کشور های پیشرو جهانی کشور های سوئیس سوئد و آمریکا در بالاترین رتبه ها در شاخص های ۷ گانه فناوری و نوآوری قرار گرفته اند. کشور سوئیس در شاخص های خروجی های دانش و فناوری و شاخص خروجی های خلاق کشور سوئد در شاخص زیرساخت ها و شاخص پیچیدگی کسب و کار کشور آمریکا در شاخص پیچیدگی بازار سنگاپور در شاخص موسسات کره جنوبی در شاخص پژوهش و سرمایه انسانی رتبه های اول را به خود اختصاص داده اند.
 
معاون فناوری و نوآوری مؤسسه ISC گفت: جدول شماره ۲ وضعیت کشور های پیشرو اسلامی در شاخص های ۷ گانه فناوری و نوآوری را براساس گزارش وایپو ۲۰۲۴ نشان می دهد. در بین کشور های پیشرو اسلامی کشور های امارات مالزی و ترکیه در شاخص های ۷ گانه فناوری و نوآوری بالاترین جایگاه ها را داشته اند. کشور جمهوری اسلامی ایران رتبه ۶۴ جهانی و رتبه هفتم در بین کشور های اسلامی را به خود اختصاص داده است. بهترین رتبه جمهوری اسلامی ایران در شاخص پیچیدگی بازار (رتبه ۱۷ جهانی و رتبه اول در بین کشور های جهان اسلام) می باشد. همچنین جمهوری اسلامی ایران در شاخص خروجی های دانش و فناوری رتبه ۴۹ جهانی و رتبه سوم در بین کشور های جهان اسلام را به خود اختصاص داده است.

 
نایبی گفت: براساس گزارش های شاخص جهانی نوآوری جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۲۰ رتبه ۶۷ ۲۰۲۱ رتبه ۶۰ ۲۰۲۲ رتبه ۵۳ در سال ۲۰۲۳ رتبه ۶۲ و در سال ۲۰۲۴ رتبه ۶۴ را به خود اختصاص داده است. بهترین رتبه جمهوری اسلامی ایران در ۴ سال اخیر به سال ۲۰۲۲ با رتبه ۵۳ بر می گردد (نمودار ۲). نمودار ۲ روند رتبه جمهوری اسلامی ایران در بازه زمانی ۱۰ ساله را نشان می دهد که نشان از بهبود عملکرد فناوری و نوآوری ایران در بازه زمانی ۱۰ ساله می باشد. همچنین رتبه ایران در سال ۲۰۲۴ نسبت به سال ۲۰۲۳ دو پله افزایش داشته است. براساس گزارش ۱۰ سال اخیر وایپو روند رتبه جمهوری اسلامی ایران از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۲ کاهشی و از سال ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۴ مجدد روند افزایشی شده است.
 

در این جدول علامت نشان دهنده بهبود رتبه و علامت نشان دهنده ضعیف تر شدن رتبه و به عبارتی رتبه بالاتر است.

معاون فناوری و نوآوری مؤسسه ISC گفت: براساس جدول شماره ۴ رتبه جمهوری اسلامی ایران در مجموع خروجی های دانش و فناوری ۶ رتبه بهبود یافته است. در سال ۲۰۲۳ بهترین رتبه ایران در شاخص خروجی های دانش و فناوری مربوط به زیرشاخص تولید دانش (رتبه ۳۲ جهانی) بود اما در سال ۲۰۲۴ بهترین رتبه ایران مربوط به اثرگذاری دانش (رتبه ۲۶ جهانی) گزارش شده است.

وی ادامه داد: یکی از نقاط قوت کشور در سال ۲۰۲۴ مربوط به اثرگذاری دانش است. بررسی گزارش های سالانه وایپو نشان می¬ دهد که طی سال های گذشته علاوه بر عملکرد خوب کشور در تولید دانش اثرگذاری و تبدیل دانش به خروجی مطلوب بوده است. در سال ۲۰۲۴ در زمینه اثرگذاری و تبدیل دانش به خروجی مطلوب وضعیت نسبت به سال¬ های قبل بهبود یافته است که این مرهون ارتباط بهتر و موثرتر بین مراکز تولید علم و مراکز صنعتی توسعه کیفیت و کمیت شرکت های دانش بنیان و حمایت ملی از مراکز رشد و پارک های علم و فناوری است.

نایبی در پایان گفت: بررسی پنج ساله شاخص های نوآوری نشان می دهد که جمهوری اسلامی ایران در شاخص خروجی های خلاق تا سال ۲۰۲۳ عملکرد مطلوبی را داشته است. اما در سال ۲۰۲۴ نسبت به سال ۲۰۲۳ ۹ پله افزایش رتبه داشته است. در زیرشاخص دارایی های نامشهود (دارایی های فکری) رتبه جمهوری اسلامی ایران طی ۵ سال گذشته همواره کمتر از ۳۰ بوده است.