توزیع اسکناس درشت،تورم را بالا می برد؟ / عوامل اثرگذار بر تورم را باید در جای دیگری ردیابی کرد

دنیای اقتصاد نوشت:برخی منتقدان عنوان می کنند که چاپ اسکناس درشت باعث افزایش حجم پول می شود؛ درحالی که این امر یک موضوع فنی است و هیچ اثری بر متغیرهای پولی و تورم ندارد. درحالی که بی ارزش شدن اسکناس و ایران چک های موجود هزینه چاپ آنها را افزایش داده، مقتضی است سیاستگذار با چاپ اسکناس و ایران چک های درشت تر، نسبت اسکناس در معاملات روزانه کشور را به سطح استاندارد جهانی افزایش دهد.

به دنبال برخی گمانه زنی ها در رابطه با انتشار ایران چک های 500هزارتومانی از سوی بانک مرکزی، «دنیای اقتصاد» این موضوع را از این نهاد پیگیری کرد که مطابق این پیگیری ها به نظر می رسد بانک مرکزی هنوز تصمیمی برای رونمایی از اسکناس های جدید ندارد. فارغ از درست یا نادرست بودن این خبر، به نظر می رسد اقتصاد ایران در شرایطی قرار دارد که انتشار اسکناس های درشت در آن یک ضرورت به شمار می رود.

روز گذشته خبری در پایگاه خبری «اقتصاد آنلاین» منتشر شد که از برنامه بانک مرکزی برای ورود ایران چک های 500هزارتومانی به بازار خبر می داد. پیگیری های «دنیای اقتصاد» از بانک مرکزی نشان می دهد سیاستگذار پولی کشور هنوز تصمیمی برای افزایش ارزش اسمی اسکناس های موجود در بازار ندارد. بااین حال بسیاری از کارشناسان بر جای خالی اسکناس های درشت در اقتصاد ایران تاکید می کنند. یکی از دلایل این موضوع این است که طی سال های گذشته، با افزایش تورم، هزینه چاپ برخی از اسکناس های موجود از ارزش ریالی آنها پیشی گرفته و عملا چاپ اسکناس جدید را غیراقتصادی می کند.

افت ارزش اسکناس های موجود

به عبارت دیگر، طی دهه 90 با افزایش مداوم تورم و جهش های ارزی که رخ داد، قدرت خریدریال در مقابل سایر ارزها، افت شدیدی را تجربه کرد. برای مثال در مهرماه سال 97 که بزرگ ترین شوک ارزی تاریخ اقتصاد ایران رخ داد، رشد نقطه به نقطه دلار در داخل کشور 271درصد بوده است، یعنی ارزش این اسکناس خارجی در مقابل ریال حدود 3 برابر شد و هر دلار از 4هزارتومان به 14هزار و 700تومان رسید. امروز نیز با درشت ترین اسکناس موجود که همان اسکناس 100هزارتومانی است، تنها می توان کمی بیش از یک دلار و نیم خریداری کرد. همین موضوع ضرورت چاپ اسکناس های درشت را پررنگ تر می کند. در همین رابطه یکی دیگر از مشکلاتی که ریزبودن اسکناس ها در ایران به وجود می آورد، تا حدودی جنبه اجتماعی دارد. بارها دیده شده افرادی از خارج کشور به ایران سفر می کنند و قصد تبدیل پول خود به ریال را دارند، برای مثال به ازای یک اسکناس 100دلاری یا 100یورویی، حجم بالایی اسکناس ریالی دریافت می کنند که همین موضوع می تواند به وجهه بین المللی اقتصاد ایران ضربه وارد کند. به دنبال این موضوع در صورتی که اسکناس های درشت چاپ شوند این مساله تا حدودی کمرنگ خواهد شد.

غیراقتصادی بودن چاپ اسکناس های ریز

از سوی دیگر، یکی از مواردی که این مشکل در آن مشهود است، معضل تامین اسکناس خودپردازهاست. در مواقعی که تقاضاها افزایش می یابد، مانند روزهای پایانی سال، بارها پیش آمده که متقاضیان به خودپردازهای متعددی مراجعه کرده اند و با نبود اسکناس مواجه شده اند. در بسیاری از مواقع هم اسکناس های ریز در خودپردازها وجود نداشته و تنها اسکناس های 50 و 100هزارتومانی موجود است. بانک مرکزی در همین رابطه تاکید کرده است که در بسیاری از موارد، هزینه چاپ برخی اسکناس ها از ارزش آنها بیشتر شده و به همین دلیل چاپ اسکناس جدید دیگر صرفه اقتصادی ندارد. در چنین شرایطی چاپ اسکناس درشت می تواند این مساله را برطرف کند. یکی از ابهاماتی که در این رابطه می توان به آن اشاره کرد، امکان ردیابی معاملات افرادی که به قصد اخلال در بازارها فعالیت می کنند با اسکناس های ریز است. در پاسخ به این ادعا باید گفت کسانی که در بازار فعالیت های سفته بازانه انجام می دهند، حجم بالایی معاملات دارند که در عمل نمی توانند از اسکناس استفاده کرده و معاملات خود را به صورت نقدی انجام دهند، بنابراین این ایراد به چاپ اسکناس درشت نیز بلاموضوع است.

چاپ اسکناس درشت تورم زاست؟

اما شاید بتوان مهم ترین مخالفتی را که با انتشار اسکناس های جدید مطرح می شود تورم زابودن آن عنوان کرد. در همین رابطه برخی این نگرانی را مطرح می کنند که چاپ اسکناس های جدید می تواند اثرات تورم زا برای اقتصاد داشته باشد. دلیل این ادعا اثر نقدینگی در افزایش تورم به عنوان یک موتور اصلی رشد سطح عمومی قیمت ها مطرح می شود. در رابطه با این موضوع باید تاکید کرد که از سال 1399که اسکناس جدیدی در اقتصاد ایران رونمایی نشده است، همچنان شاهد رکوردشکنی های تورمی بوده ایم. از سوی دیگر بسیاری از اقتصادهای پیشرفته که اسکناس های درشتی در آنها مبادله می شود، تورم های پایینی دارند، بنابراین نمی توان گفت این اقدام می تواند به رشد تورم دامن بزند. به عبارت دیگر، آنچه می تواند روند تورمی فعلی را مهار کند، توجه به بی انضباطی مالی و بودجه ای دولت، کاهش هزینه ها و به طور کلی مقابله با کسری بودجه است. همچنین لازم است در همین راستا اصلاحات گسترده در نظام بانکی صورت پذیرد تا خلق نقدینگی و تشدید تورم از این مسیر کنترل شود. به عبارت دیگر آنچه موافقان انتشار اسکناس های جدید و درشت بر آن تاکید می کنند این است که عوامل اثرگذار بر تورم را باید در جای دیگری ردیابی کرد و این اقدام نمی تواند بر افزایش تورم اثرگذار باشد. در حال حاضر به نظر نمی رسد اقتصاددانان ارتباطی میان تورم با ارزش اسکناس ها پیدا کرده باشند.

23302