«مجنون» فیلمی که میگوید جنگ سخت است، اما حالا که هست باید جنگید

فجر 42 از نگاه تیتو/ امیر قادری عنوان کرد؛

امیر قادری، منتقد سینما گفت: «فیلم سینمایی «مجنون» مدام به یادمان می آورد که جنگ چقدر سخت است و بهتر است نباشد؛ اما حالا که هست باید جنگید.

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری تیتو، امیر قادری، منتقد سینما در برنامه «هفت» که با اجرای بهروز افخمی از شبکه نمایش پخش می شود، بیان کرد: «تا کنون فیلمی که از چهل و دومین جشنواره فیلم فجر دوست داشتم فیلم «مجنون» بوده است. با این مقدمه می خواهم بحث را شروع کنم. فیلم هایی مانند «موقعیت مهدی»، «غریب» و «مجنون» حداقل از میان فیلم هایی که دیده ام بهترین فیلم های جنگی هستند که از پیشینیان خود مانند فیلم های درویش، ملاقلی پور و حاتمی کیا بیشتر دوست دارم و فکر می کنم به لحاظ نوع نگاه از آنها جلوتر است.»

وی ادامه داد: «آن فضای ایدیولوژیک در فیلم ها حاکم نیست. بیشتر تمامیت ارضی و نگاه ملی بر روی آنها حکمفرماست و من این موضوع را خیلی دوست دارم. آن طبقه بندی همیشگی که در فیلم های دفاع مقدس دیده می شود در این سه فیلم وجود ندارد. قهرمان کسی است که تلاش می کند میهن را با تمام مختصاتش حفظ کند. تفاوت دیگری که با فیلم های گذشته دارد در به روزآمدتر و خلاقانه تر بودن آنهاست. هر کدام یک امتیاز هایی دارند که من پیش از این ندیده بودم. من فکر می کنم این سه فیلم به ویژه «موقعیت مهدی» و «مجنون» بهترین فیلم های تاریخ سینمای دفاع مقدس هستند.»

قادری با یادآوری نقل قولی از مایکل «چیمینو» کارگردان فیلم سینمایی «شکارچی گوزن ها» اظهار داشت: «مایکل چیمینو یک جمله متناقض نمایانه دارد که می گوید هر فیلم جنگی خوبی یک فیلم ضد جنگ است. این جمله از نظر من یک جمله بسیار عمیق است. در آن لحظه که از سلحشوری جنگ دفاع می کند در عین حال می گوید اگر جنگ نبود چقدر همه چیز بهتر بود. قهرمان ها در موقعیتی قرار می گیرند که مجبور هستند بجنگند و وقتی هم می جنگند به بهترین شکل می جنگند. اما در همان زمان انگار همه شان هر لحظه آرزو می کنند ای کاش جنگی نبود. این موضوع فاصله گرفتن از همان نگاه ایدیولوژیک است. قطعا در فیلم سینمایی «مجنون» و «موقعیت مهدی» چنین حال و هوایی هست. هر دو فیلم، فیلم جنگی خوبی هستند و فیلم های ضد جنگ به حساب می آیند؛ اما از آن طرف از قهرمانی و پهلوانی چیزی کم نمی گذارند. اما مدام یادمان می آورند جنگ چقدر سخت است و بهتر است نباشد؛ اما حالا که هست باید جنگید.»

سید حمیدرضا قادری، کارشناس فرهنگی نیز با بیان این که فیلم سینمایی «مجنون» را باید در سینما دید گفت: «فیلم های جنگی، حماسی، وحشت و کمدی را باید در سینما دید. فیلم سینمایی «مجنون» نیز در سینما معنا پیدا می کند و احتمالا از آن خوشتان بیاید.»

او افزود: «اما وقتی شما صاحب یک ایده هستید باید یک ایده ناظر هم باشد. شما به فیلم الصاق می کنید که ایده ناظری دارد. شما می گویید آن ایده ناظر شخصیت جنگی را به نمایش در می آورد. ایده ناظر من این است که باید آن تکه هایی از جنگ که نمایش تفقد و اتحاد ملی است در فیلم گنجانده شود. کاری ندارم این ایده بوده یا نه. ایده ناظر را بخواهید تبدیل به فیلمنامه کنید و تشخیص بدهید قرار است فیلمنامه سلحشورمحور باشد و من بروم با تردیدها، سلحشوری ها، درماندگی ها و خستگی های شخصیت تا انتها همراه شوم و وقتی تمام شد تماشاگرم با شخصیت من به بلوع برسد. یا می خواهم یک فیلم رویداد محور و اکشن محور مانند «قلب رقه» بسازم که تماشاگر از دیدن حجم انفجار ها و سلحشوری ها لذت ببرد.»

حمیدرضا قادری همچنین در انتقاد از صحبت های امیر قادری گفت: «بر خلاف آنچه شما گفتید فیلم جنگی خوب در دلش ضد جنگ است. مایکل چیمینو هیچ وقت نما های شاعرانه و اسلومشن قتل و کشتار را در فیلم هایش نمی گذاشت. آن لحظه به آن نتیجه رسید که باید خشونت را شاعرانه دربیاورد و همان زمان هم مسخره اش می کردند؛ اما بعدا قشنگ شد.»

امیر قادری با بیان این که اگر فیلم ساز های جنگی قدیم نبودند ما به این نقطه نمی رسیدیم افزود: «به نظر من فیلم «مجنون» یک دستاورد است. با اینکه فیلم اول کارگردان است؛ اما مجموعه ای از ایده های خوب را در برمی گیرد. این فیلم آنقدر میزانسن های خوب و ایده های خوب صحنه ای دارد که امتیاز فیلم محسوب می شود. کارگردان روی ایده اش متوقف نمی شود. مثلا ایده حمل جسد رفیق با موتور کات می خورد و به ایده بعدی مثلا جنازه ها می رسد باز کات می خورد و به ایده بعدی حمله در نور منور می رسد و… معمولا مشکل سینمای ما این است ویوی فیلمساز، سینمایی نیست. معمولا تصاویر تخت هستند؛ اما این فیلمی است هر کدام از صحنه ها را در چند لایه سامان می دهد. به عنوان مثال صحنه ایست که خبر شهادت همت را با بی سیم به زین الدین می دهند. یک لحظه مانند فلش یا مثل مونور نور توی صورت سجاد بابایی می خورد و دیگر نه تکرار می شود نه تاکیدی روی آن است؛ اما آن لحظه را خاص می کند. از این صحنه ها در فیلم زیاد داریم.»

حمیدرضا قادری بر این باور است که زیبا بودن صحنه ها دلیل بر آن نمی شود که آن صحنه در جای درست فیلم قرار گرفته باشد. او در این باره گفت: «سردار پرچم وطن را می کند و با آن جسد رفیقش را به خودش می بندد. قشنگ بودن این موضوع دلیل نمی شود آن صحنه در آنجا قرار گیرد. وقتی شما یک فیلم مستندنما می سازی.»

امیرقادری در واکنش بیان کرد: « فیلم «مجنون» مستندنما نیست. این فیلم یک اکشن ملودرام ساخته شده است. یک چیزهایی تعریف است و یک چیزهایی تحلیل و سلیقه است؛ اینکه این فیلم مستندنماست به نظر من تعریف اشتباهی از فیلم است نه تحلیل اشتباه.»

حمیدرضا قادری در پاسخ به سوال بهروز افخمی درباره بازی سجاد بابایی در نقش شهید مهدی زین الدین گفت: «بازی سجاد بابایی به نسبت بازی هایی که از او دیده ام در این نقش یک جهش محسوب می شود. هر چه فیلم جلو می رود در شمایل یک فرمانده می نشیند. اما نمی دانم چرا کاریزمایی که من را به خودش جذب کند را نداشت.»

امیر قادری با تاکید بر این که در فیلم سینمایی «مجنون» ایده ها تمامی ندارد، عنوان کرد: «فیلم پر از میزانسن های چند لایه است. بعضی صحنه ها مانند ویوی حرکت قایق ها زیر باران برایم خیلی عجیب است که این فیلمساز چگونه فقط مستندساز بوده است. چون خیلی این صحنه ها پی او وی و برای پرده بزرگ و سینمایی است. ایده هایش تمامی ندارد. بسیاری از فیلمسازهای ما با یکی از همین میزانسن های فیلم، فیلم شان را 30 دقیقه طول می دادند. من هم به عباس نادران، تهیه کننده فیلم و هم مهدی شامحمدی، کارگردان فیلم تبریک می گویم. این فیلم پر از فرم های متنوع است. یک مثال از فیلم می زنم که مانند سکانس آخر «روزی روزگاری در هالیوود» است. یک کلوزآپ از سجاد بابایی است که نیم سایه دارد. نصف صورت اش نور دارد و نصف صورت اش تیره است و وقتی خبرهای بد را با بی سیم به او می دهند که دیگر چاره ای برای بیشتر پیش بردن عملیات ندارد بی سیم را بر می دارد و به سربازهایش می گوید رفتید، رفتید اما من می خواهم ادامه بدهم. یک قاب در قاب داریم که بلند می شود آنجا می ایستد و بی سیم آن گوشه است و صدا می آید که می گویند ما می مانیم.»

حمیدرضا قادری با مقایسه صحنه ای از فیلم «مجنون» با فیلم های اروپایی با هالیوودی گفت: «یک نمایی در فیلم است که در حال گذاشتن جسدها در کانال هستند. تفاوت فیلم هالیوودی با اروپایی در این است که اگر فیلم اروپایی بود آنها می خواهند خشونت جنگ را به معنای واقعی نشان دهند و برای همین کارگردان کادر را طوری قاب بندی می کند که صورت ها و بدن ها مشخص باشد و از بدن رفقای سابق عبور می کنند و این پیام را منتقل می کند. اما در فیلم های هالیوود یک نمای از بالا را نشان می دهد که چقدر جسد اینجاست. در این فیلم هیچ کدام از این دو نیست. می خواهم بگویم کارگردان می توانست صحنه های بهتری را از سکانس ها داشته باشد.»

امیر قادری در نهایت گفت: «این ویژگی فیلم های اخیر را دارد. هم فیلم جنگی بسیار خوبی است، هم یک فیلم ضد جنگ است و هم اینکه نگاهش ملی است. صحنه ایست که جزیره مجنون را از پشت پرچم ایران نشان می دهد که نمای بسیار زیبایی است اما تنها 3 ثانیه طول می کشد.» 

لازم به یادآوری است، فیلم سینمایی «مجنون» محصول سازمان هنری رسانه ای اوج است که به کارگردانی مهدی شامحمدی و عباس نادری ساخته شده. این فیلم روایتی است از حماسه آفرینی شهیدان مهدی و مجید زین الدین در جزیره مجنون و عملیات بزرگ خیبر. سجاد بابایی، بهزاد خلج، شبنم قربانی، حسام منظور، محمد رشنو، سید مهدی حسینی، افشین حسنلو و محمدرسول صفری بازیگران «مجنون» هستند.