گردشگری سیاه در آشویتس

گردشگری سیاه در آشویتس یعنی سفر کردن به یکی از تلخ ترین و مهم ترین یادبودهای تاریخ بشریت، جایی که فجایع هولوکاست به اوج خودش رسید. این اردوگاه، که حالا به موزه تبدیل شده، نه فقط یه مقصد گردشگری معمولیه، بلکه یه درس بزرگ تاریخی و یه یادآوره مهم برای نسل های آینده است تا هیچ وقت اون اتفاقات تلخ تکرار نشه.

تاحالا شده فکر کنی چرا بعضی ها دلشون می خواد از جاهایی دیدن کنن که پر از درد و رنجه، جاهایی که گذشته تاریک بشریت رو به یاد می آرن؟ به این مدل سفرها می گن گردشگری سیاه یا دارک توریسم. آشویتس، یکی از همین مقاصد مهم و تأثیرگذاره که هر سال میلیون ها نفر از سراسر دنیا رو به خودش جذب می کنه. اما بازدید از آشویتس با یه سفر تفریحی خیلی فرق داره؛ اینجا باید با احترام، آگاهی و یه دل آماده بری. تو این مقاله، قراره خیلی عمیق تر به ماجرای آشویتس بپردازیم، از تاریخچه تکان دهنده اش گرفته تا نکات عملی و اخلاقی که برای یه بازدید مسئولانه باید بدونی. پس اگه دنبال یه تجربه واقعاً عمیق و تأثیرگذار هستی، با ما همراه باش.

آشویتس: قلب تاریکی هولوکاست

آشویتس فقط یه اسم نیست، یه نماد بزرگه؛ نماد یه بخش تاریک و فراموش نشدنی از تاریخ بشر. وقتی اسمش میاد، ناخودآگاه وحشت و درد به ذهن آدم می رسه. اینجا جاییه که نازی ها یکی از بزرگ ترین و فجیع ترین نسل کشی های تاریخ رو رقم زدن و میلیون ها انسان بی گناه، قربانی تعصب و نفرت شدن.

موقعیت جغرافیایی و معرفی اجمالی

اردوگاه آشویتس در شهر کوچیک اُشویتسین (Oświęcim) در جنوب لهستان واقع شده. موقعیت مکانی این شهر، که اون زمان یه شاهراه ریلی مهم بود، متاسفانه باعث شد نازی ها اونجا رو به مرکز اصلی جنایاتشون تبدیل کنن. در واقع، این منطقه به خاطر دسترسی آسون به خطوط راه آهن، انتخاب شد تا بشه زندانی ها رو از سراسر اروپا به راحتی به اینجا منتقل کرد. نازی ها اسم لهستانی اُشویتسین رو به آلمانی آشویتس تغییر دادن و این اسم برای همیشه با این جنایات گره خورد.

اردوگاه های سه گانه آشویتس: جزییات یک فاجعه

خیلی ها فکر می کنن آشویتس فقط یه اردوگاه بوده، اما واقعیت اینه که آشویتس شامل سه اردوگاه اصلی و تعداد زیادی کمپ فرعی بوده که هر کدوم نقش خاصی تو ماشین کشتار نازی ها داشتن. این سه اردوگاه عبارت بودن از آشویتس یک، آشویتس-بیرکناو (آشویتس دو)، و آشویتس سه (مون ویتس).

آشویتس یک (Auschwitz I): اردوگاه اصلی و مرکز فرماندهی

آشویتس یک، در ابتدا یه پادگان نظامی لهستانی بود که در سال ۱۹۴۰ توسط نازی ها به اردوگاه کار اجباری تبدیل شد. اولش برای زندانی های سیاسی لهستانی، روشنفکران، و مخالفان استفاده می شد. اینجا بود که اولین کشتارهای گروهی با گاز سیکلون بی در سپتامبر ۱۹۴۱ اتفاق افتاد. ساختمان های آجری معروف این بخش، بلوک های زندان، سلول های انفرادی که به سلول های مرگ معروف بودن، و دیوار اعدام، همه شاهد جنایات بی شماری بودن. توی این بلوک ها، زندانی ها رو تو شرایط غیرانسانی نگهداری می کردن و ازشون بیگاری می کشیدن. همین الان که وارد آشویتس یک میشی، می تونی نمایشگاه هایی رو ببینی که اشیای بازمانده از قربانیان، مثل عینک، کفش، و حتی موی انسان ها رو به نمایش گذاشتن. این دیدن ها واقعاً تکان دهنده است و حس می کنی که اون همه درد و رنج هنوز تو فضای اونجا موج می زنه.

آشویتس-بیرکناو (Auschwitz-Birkenau یا Auschwitz II): اردوگاه مرگ و کشتار جمعی

اگه آشویتس یک قلب تاریکی هولوکاست بود، بیرکناو جایی بود که این قلب به اوج سبعیت خودش رسید. بیرکناو، که چند کیلومتر دورتر از آشویتس یک قرار داشت، بزرگ ترین بخش این مجموعه و در واقع یه کارخانه کشتار جمعی بود. نازی ها این اردوگاه رو به خاطر وسعت زیادش انتخاب کردن تا راه حل نهایی خودشون رو عملی کنن. این راه حل، چیزی نبود جز نابودی سیستماتیک و گسترده یهودیان اروپا. اینجا بود که اتاق های گاز غول پیکر (که از گاز سیکلون بی استفاده می کردن) و کوره های آدم سوزی شبانه روز کار می کردن. واگن های قطار، یهودیان بی دفاع رو از سراسر اروپا به بیرکناو می آوردن و خیلی هاشون، حتی بدون اینکه وارد اردوگاه بشن، مستقیم به سمت اتاق های گاز فرستاده می شدن. تعداد قربانیان در بیرکناو به میلیون ها نفر می رسید؛ بیشترشون یهودی بودن، اما کولی ها، لهستانی ها، اسرای جنگی شوروی، و گروه های دیگه هم تو این اردوگاه وحشتناک به شکل فجیعی جونشون رو از دست دادن. شرایط زندگی تو بیرکناو قابل توصیف نیست؛ گرسنگی، سرما، بیماری، کار اجباری و شکنجه های بی وقفه، زندگی رو برای زندانی ها به جهنم واقعی تبدیل کرده بود.

آشویتس سه (Auschwitz III یا Monowitz): اردوگاه کار اجباری و برده داری صنعتی

آشویتس سه، که بهش مون ویتس هم می گفتن، بیشتر یه اردوگاه کار اجباری بود که به صنایع آلمانی، مخصوصاً شرکت آی جی فاربن (IG Farben) وابسته بود. زندانی ها اینجا مجبور بودن تو کارخانه ها و معادن کار کنن و عملاً برده این شرکت ها بودن. ازشون تا سرحد مرگ کار می کشیدن و هر وقت توانایی کار کردن رو از دست می دادن، اون ها رو می کشتن. نرخ مرگ ومیر تو این اردوگاه هم خیلی بالا بود، چون هدف اصلی، بهره کشی حداکثری از نیروی کار و بعد از اون، حذف فیزیکی بود. این اردوگاه نشون میده که چطور ایدئولوژی نازی ها حتی وارد بخش های صنعتی و اقتصادی هم شده بود تا به اهداف شومشون برسن.

جنایات و آزمایش های غیرانسانی

مگه میشه از آشویتس حرف زد و از یوزف منگله نگفت؟ این پزشک نازی، که به فرشته مرگ معروف بود، آزمایش های پزشکی وحشتناکی روی زندانی ها، به خصوص دوقلوها و کودکان انجام می داد. این آزمایشات، هیچ ربطی به علم نداشتن و فقط شکنجه های بی رحمانه ای بودن که با هدف های غیرانسانی انجام می شدن. از تزریق بیماری های مختلف گرفته تا عمل های جراحی بدون بی حسی. نتایج این آزمایش ها هم معمولاً مرگ قربانی بود. جدا از منگله، شکنجه های دیگه مثل اعدام های بی دلیل، زندان های انفرادی تاریک و خفه کننده، و بدرفتاری های مداوم، جزو روزمرگی های این اردوگاه ها بودن.

آشویتس جایی بود که ارزش های انسانی به پایین ترین حد خودشون رسیدن، جایی که میلیون ها نفر فقط به جرم نژاد یا عقیده شون، با فجیع ترین شکل ممکن، از هستی ساقط شدن. دیدن بقایای این فاجعه، تلنگریه برای همه ما که بدونیم تعصب و نفرت چه بلایی سر بشریت میاره.

شعار Arbeit Macht Frei (کار شم را آزاد خواهد کرد)

یکی از تلخ ترین و نمادین ترین صحنه های آشویتس، دروازه ورودی آشویتس یکه که روش نوشته Arbeit Macht Frei به معنی کار شما را آزاد خواهد کرد. این شعار، یه فریب بزرگ و طعنه آمیز بود. نازی ها با این جمله می خواستن به زندانی ها امید واهی بدن، در حالی که اون ها رو به سمت کار اجباری و در نهایت مرگ می بردن. این جمله، نمادی از دروغ، فریب و بی رحمی بی حد و حصر نازی هاست که هنوز هم وقتی چشم آدم بهش میفته، حس عمیقی از اندوه و خشم رو تو وجود آدم زنده می کنه.

آزادی اردوگاه و کشف فجایع

سرانجام، روزنه های امید تو ژانویه ۱۹۴۵ پدیدار شدن. ارتش شوروی، در تاریخ ۲۷ ژانویه ۱۹۴۵، آشویتس رو آزاد کرد. وقتی سربازان وارد اردوگاه شدن، با صحنه هایی مواجه شدن که هیچ انسانی تصورش رو هم نمی کرد. هزاران زندانی نیمه جان، توده های عظیم لباس، کفش، عینک، و حتی ۶.۳۵۰ کیلوگرم موی انسان که از قربانیان به جا مونده بود، همه گواهی بر ابعاد فاجعه بودن. نازی ها سعی کرده بودن قبل از رسیدن نیروهای شوروی، اردوگاه رو تخلیه کنن و مدارک رو از بین ببرن، اما نتونستن همه چیز رو پاک کنن. این آثار بازمانده، امروز تو موزه آشویتس به نمایش گذاشته شدن تا دنیا هیچ وقت این جنایات رو فراموش نکنه. میلیون ها نفر در آشویتس و اردوگاه های اطرافش کشته شدن، که بخش عمده اون ها رو یهودیان تشکیل می دادن.

چرا باید از آشویتس بازدید کنیم؟ (فراتر از یک سفر)

شاید بپرسی، چرا باید به جایی بریم که پر از غم و اندوهه؟ مگه سفر برای خوش گذرونی نیست؟ اما بازدید از آشویتس، یه سفر معمولی نیست؛ یه تجربه عمیق انسانیه که تو رو به فکر فرو می بره و ابعاد دیگه ای از وجودت رو بیدار می کنه. اینجا بیشتر از اینکه یه گردشگر باشی، یه ناظر و شاهدی برای تاریخ میشی.

درس گرفتن از تاریخ

تاریخ پر از پستی بلندی هاست، اما بعضی از بخش هاش انقدر تاریکن که آدم دلش می خواد اونا رو فراموش کنه. اما فراموشی بدترین کاره! آشویتس یه یادآوری قدرتمنده از اینکه تعصب، نژادپرستی، و دیکتاتوری چقدر می تونن خطرناک باشن و چه بلایی سر بشریت بیارن. با دیدن این مکان، آدم عمیق تر می فهمه که صلح و آزادی چقدر باارزشن و چقدر باید برای حفظشون تلاش کرد. اینجا درس بزرگیه برای اینکه از گذشته عبرت بگیریم و اجازه ندیم فجایع مشابه دوباره تکرار بشن. این درس ها فقط برای تاریخ خون ها نیست، برای هر انسانیه که به آینده بشریت اهمیت میده.

ادای احترام و گرامیداشت یاد قربانیان

هر قدمی که تو آشویتس برمی داری، یه جور ادای احترامه به میلیون ها انسانی که زندگیشون به ناحق گرفته شد. این بازدید، یه جور سوگوار ی جمعیه؛ یادآوری می کنیم که اون ها فقط آمار و ارقام نبودن، بلکه هر کدومشون یه زندگی، یه خانواده، و یه رویا داشتن. وقتی تو اون فضای سنگین قدم می زنی، می تونی حس کنی که چقدر مهمه یاد و خاطره اون ها زنده نگه داشته بشه. این هرگز فراموش نکن (Never Forget) فقط یه شعار نیست، یه مسئولیت سنگینه که نسل به نسل باید به هم منتقلش کنیم. با حضورت، نشون میدی که جنایت فراموش نمیشه و عدالت، هرچند دیر، اما همیشه جایی تو تاریخ پیدا می کنه.

تجربه انسانی و تأمل

بازدید از آشویتس می تونه خیلی تأثیرگذار و حتی از نظر روحی، سنگین باشه. آدم با دیدن اون همه درد و رنج، ناخودآگاه به درون خودش برمی گرده و تو یه فضای سکوت و تأمل فرو میره. این یه فرصت برای درون نگریه؛ اینکه قدر صلح و آرامشی که الان داریم رو بدونیم و برای حفظش تلاش کنیم. شاید حتی دلت بخواد قبل از رفتن، چند تا کتاب در مورد هولوکاست بخونی تا آمادگی روحی بیشتری برای مواجهه با این فاجعه داشته باشی. این تجربه شاید تلخ باشه، اما می تونه خیلی بیدا رکننده باشه و دیدگاهت رو نسبت به زندگی و ارزش های انسانی عوض کنه.

اصول اخلاقی و آداب بازدید از آشویتس (بسیار مهم و با جزئیات بیشتر)

بازدید از آشویتس با رفتن به یه موزه یا مکان تاریخی دیگه فرق می کنه. اینجا یه گورستان بزرگه، یه نماد از درد و رنج بی حد و حصر. پس خیلی مهمه که با رعایت یه سری اصول اخلاقی و آداب خاص، به این مکان احترام بذاریم و نشون بدیم که هدفمون از این بازدید، فقط یه تفریح ساده نیست.

احترام به قداست مکان

لطفاً یادت باشه، آشویتس یه جاذبه گردشگری معمولی نیست. اینجا محل دفن و شکنجه میلیون ها انسانه. پس باید مثل یه گورستان مقدس باهاش برخورد کنی. از شوخی کردن، خندیدن با صدای بلند، دویدن، یا هر رفتار دیگه ای که بی احترامی به حساب میاد، جداً پرهیز کن. هدف از حضورتون اونجا، درک فاجعه و ادای احترامه، نه تفریح و سرگرمی.

پوشش مناسب

وقتی به آشویتس میری، بهتره لباس های ساده و محترمانه بپوشی. لباس های خیلی باز یا جلف، ممکنه فضای روحانی و غم انگیز اونجا رو تحت تأثیر قرار بده و بی احترامی به حساب بیاد. لباس هایی انتخاب کن که راحت باشن اما در عین حال نشون دهنده احترام تو به این مکان مقدس باشن.

عکاسی و سلفی ها

بخش هایی از آشویتس هست که عکاسی توش ممنوعه، به خصوص جاهایی که خیلی شخصی و دردناکن (مثل جاهایی که اشیای قربانیان نگهداری میشن). این ممنوعیت ها رو حتماً رعایت کن. از اون مهم تر، از گرفتن سلفی های نامناسب و عکس های بی احترامی کننده جداً خودداری کن. این کار نه تنها بی احترامی به قربانیان و بازماندگانه، بلکه نشون دهنده عدم درک تو از اهمیت این مکانه. حواشی زیادی تو سال های اخیر به خاطر سلفی های نامناسب تو آشویتس پیش اومده که واقعاً دل آدم رو به درد میاره. اگه عکسی میگیری، هدفت ثبت لحظه ای برای یادآوری و تأمل باشه، نه صرفاً انتشار در شبکه های اجتماعی برای لایک.

نکته مهم: عکس گرفتن از اجساد مومیایی شده و یا هر چیز دیگری که به گونه ای توهین به جسد و یا فرد متوفی باشد، عملی غیرانسانی و غیر اخلاقی است.

سکوت و تأمل

تو طول بازدید، سعی کن سکوت کنی و به فضای اطراف توجه کنی. این سکوت، به تو فرصت میده تا عمیق تر فکر کنی و تأثیر واقعی این مکان رو روی خودت حس کنی. اینجا جای صحبت های بی مورد یا شلوغی نیست؛ جای تأمله. اجازه بده درد و رنج اون مکان، تو وجودت نفوذ کنه و بهت درس بده. این سکوت، خودش یه جور احترامه به اونایی که دیگه صداشون به جایی نمیرسه.

راهنمای محلی

برای اینکه تجربه بازدیدت از آشویتس واقعاً عمیق و پربار باشه، حتماً از راهنماهای رسمی و آموزش دیده استفاده کن. اونا می تونن جزئیات تاریخی و داستان های انسانی رو برات توضیح بدن که ممکنه خودت متوجه نشی. یه راهنمای خوب، می تونه کمک کنه تا ابعاد مختلف فاجعه رو بهتر درک کنی و از صرف یه بازدیدکننده، به یه شاهد آگاه تبدیل بشی. راهنماهای آشویتس معمولاً خیلی خوب آموزش دیدن و می تونن به سوالاتت جواب بدن و اطلاعات دقیقی بهت بدن.

راهنمای عملی برنامه ریزی سفر به آشویتس

حالا که تصمیمت رو گرفتی و می خوای از آشویتس بازدید کنی، دونستن یه سری نکات عملی می تونه سفرت رو راحت تر و مؤثرتر کنه. برنامه ریزی از قبل، اینجا خیلی مهمه.

موقعیت و نحوه دسترسی

آشویتس همونطور که گفتیم تو شهر اُشویتسین (Oświęcim) لهستان قرار داره. نزدیک ترین شهر بزرگ بهش، کراکوفه که یه شهر توریستی معروفه. اگه تو لهستان هستی، چند راه برای رسیدن به آشویتس داری:

• قطار: از کراکوف یا ورشو می تونی با قطار به ایستگاه اُشویتسین بری. از ایستگاه تا اردوگاه هم حدوداً ۲۰ دقیقه پیاده روی یا تاکسی هست.
• اتوبوس: اتوبوس های مستقیم از کراکوف به موزه آشویتس وجود دارن که هم راحت ترن و هم مستقیم تر. این اتوبوس ها معمولاً از پایانه اصلی اتوبوس رانی کراکوف حرکت می کنن.
• تورهای سازمان یافته: خیلی از شرکت های گردشگری تو کراکوف، تورهای یک روزه به آشویتس رو برگزار می کنن که شامل حمل ونقل و راهنمای تور میشه. این راحت ترین راهه، چون دیگه لازم نیست نگران برنامه ریزی رفت وآمد باشی. اگه تنها سفر می کنی و یا بار اولته، این گزینه عالیه.

بلیط و رزرو (تأکید بر اهمیت رزرو قبلی)

آشویتس یه مقصد خیلی شلوغه، مخصوصاً تو فصل های پرگردشگر (تابستون). پس حتماً باید از قبل بلیطت رو رزرو کنی. بهترین راه، رزرو از طریق وب سایت رسمی موزه آشویتسه. بلیط ها معمولاً شامل بازدید با راهنما هستن، چون همونطور که گفتیم، داشتن راهنما برای درک عمیق تر خیلی مهمه. اگه بخوای بدون راهنما بری، فقط تو ساعات خاصی مجاز به این کار هستی و ممکنه خیلی از بخش ها رو از دست بدی. حواست باشه که بعضی وقتا بلیط ها برای چند هفته یا حتی چند ماه آینده پر میشن، پس هرچی زودتر اقدام کنی، بهتره.

بهترین زمان بازدید

برای اینکه از شلوغی جمعیت و گرمای تابستون فرار کنی، بهترین زمان بازدید، فصل های خلوت تر مثل پاییز (به جز تعطیلات) و اوایل بهار (مارس و آوریل) هست. تو این فصول هوا هم مطبوع تره و می تونی با آرامش بیشتری بازدید کنی. اگه هم مجبور شدی تو تابستون بری، سعی کن اولین ساعات صبح یا اواخر بعدازظهر رو برای بازدید انتخاب کنی تا هم از گرما در امان باشی و هم جمعیت کمتر باشه.

مدت زمان لازم برای بازدید

بازدید از هر دو بخش آشویتس یک و بیرکناو، حداقل ۳.۵ تا ۴ ساعت زمان می بره. بین دو اردوگاه هم اتوبوس های رایگان برای جابه جایی هست. برای اینکه بازدیدت عجولانه نباشه و وقت کافی برای تأمل و دیدن همه بخش ها داشته باشی، حداقل ۴-۵ ساعت رو برای این برنامه در نظر بگیر. این زمان شامل انتقال بین دو بخش و فرصت های کوتاه استراحت میشه.

امکانات در محل

تو هر دو بخش آشویتس یک و بیرکناو، امکاناتی مثل کافه تریا، سرویس بهداشتی و کتاب فروشی وجود داره. تو کتاب فروشی می تونی کتاب هایی در مورد هولوکاست و تاریخ آشویتس پیدا کنی که می تونن به درک عمیق ترت کمک کنن. اما یادت باشه، به خاطر مسائل امنیتی، ممکنه محدودیت هایی برای اندازه کیف هات وجود داشته باشه. پس کیف های بزرگ نبر و فقط چیزهای ضروری رو با خودت داشته باش.

نکات مهم برای آمادگی قبل از سفر

1. مطالعه قبلی: قبل از رفتن، یه مقدار در مورد هولوکاست، آشویتس و تاریخچه جنگ جهانی دوم مطالعه کن. این کار باعث میشه وقتی وارد اردوگاه میشی، درک عمیق تری از وقایع داشته باشی و تأثیر بیشتری از بازدید بگیری.
2. آمادگی روحی و روانی: همونطور که گفتیم، دیدن آشویتس می تونه از نظر روحی خیلی سنگین باشه. آماده باش که با داستان ها و تصاویر دردناکی روبرو بشی. اگه حساسی، شاید بهتر باشه تنها نری یا با کسی که می تونه حمایتت کنه، همراه باشی.
3. آوردن آب و خوراکی ساده: تو طول بازدید، ممکنه خسته بشی. یه بطری آب و یه خوراکی سبک همراهت باشه تا انرژی بگیری.
4. پوشیدن کفش راحت: مسیر بازدید طولانیه و ممکنه مجبور بشی زیاد راه بری. پس حتماً کفش های راحت و مناسب پیاده روی بپوش.
5. محدودیت سنی برای کودکان: موزه آشویتس توصیه می کنه کودکان زیر ۱۴ سال از این مکان بازدید نکنن، مگر اینکه آمادگی روحی کافی داشته باشن. صحنه ها و داستان ها ممکنه برای کودکان خردسال خیلی ناراحت کننده باشه و تأثیر منفی روی اون ها بذاره.

بازدید از آشویتس می تونه یکی از تأثیرگذارترین تجربیات زندگیت باشه. با برنامه ریزی خوب و رعایت نکات اخلاقی، می تونی از این بازدید، درسی بزرگ برای زندگی بگیری و سهم خودت رو تو گرامیداشت یاد قربانیان ادا کنی.

آشویتس در فهرست میراث جهانی یونسکو

حالا که حسابی با ابعاد مختلف آشویتس آشنا شدیم، خوبه این رو هم بدونیم که آشویتس، یا دقیق تر بگیم «آشویتس بیرکناو: اردوگاه کار اجباری و نابودی نازی ها (۱۹۴۰-۱۹۴۵)»، تو سال ۱۹۷۹ به عنوان یکی از سایت های میراث جهانی یونسکو ثبت شده. این ثبت شدن، فقط به خاطر اهمیت تاریخیش نیست؛ بلکه یونسکو این مکان رو به عنوان نمادی از فجایع هولوکاست و همچنین هشداری برای جهان در برابر هرگونه جنایت علیه بشریت می شناسه. وقتی یه جایی تو لیست یونسکو میره، یعنی اون مکان از نظر فرهنگی، تاریخی، علمی یا هر چیز دیگه ای، انقدر باارزشه که باید برای نسل های آینده هم حفظ بشه. آشویتس هم دقیقاً همینه؛ یه درس بزرگ برای تمام بشریت.

اینجا یه جورایی یه سند زنده از تاریخ بشریته. سند زنده از زمانی که نژادپرستی و ایدئولوژی های افراطی چه بلایی می تونن سر آدم ها بیارن. ثبت جهانی آشویتس تو یونسکو، یعنی جامعه جهانی رسماً این جنایت رو به رسمیت شناخته و متعهد شده که برای جلوگیری از تکرار فجایع مشابه، تمام تلاشش رو بکنه. به همین خاطر، هر سال میلیون ها نفر از این مکان بازدید می کنن تا این درس بزرگ رو از نزدیک لمس کنن و به عنوان یه شاهد، پیام «هرگز فراموش نکن» رو به گوش بقیه برسونن.

آشویتس با تمام دردها و زخم هایی که تو دلش داره، به ما یادآوری می کنه که انسانیت شکننده است و باید همیشه مراقب باشیم تا تعصب، نفرت و بی تفاوتی، دوباره به چنین فجایعی منجر نشن.

فکر کردن به این حجم از رنج و وحشت که تو این مکان رخ داده، می تونه آدم رو برای مدت ها درگیر خودش کنه. شاید بعد از بازدید، دیدگاهت نسبت به خیلی چیزها عوض بشه؛ قدردان تر زندگی کنی، برای صلح ارزش بیشتری قائل باشی و مسئولیت خودت رو در برابر تکرار چنین حوادثی سنگین تر حس کنی. این تجربه، یه جورایی تو رو یه پله عمیق تر از سطح زندگی روزمره می بره و بهت نشون میده که چقدر مهمه که ما به عنوان انسان، از تاریخ درس بگیریم و برای ساختن دنیایی بهتر تلاش کنیم. اینجا به چشم هاتون نگاه می کنم و می گم: «هرگز فراموش نکنیم».

پس، اگه تصمیم گرفتی به آشویتس بری، آماده باش که یه تجربه فراموش نشدنی رو پشت سر بذاری. تجربه ای که شاید تلخ باشه، اما بی شک تو رو به انسانی آگاه تر و مسئول تر تبدیل می کنه. این سفر، سفر به قلب تاریخ و به اعماق روح انسانه.