نسبت بین اخلاق و دین

در یک پژوهش بررسی شد؛

در این پژوهش مطرح می شود که اگرچه دین در دوره های مختلف تاریخی سهم مهم و ویژ ه ای در توسعه و نهادینه شدن اخلاق در جوامع مختلف داشته است ولی اصل اخلاق در نهاد بشر موضوعی خودبنیاد و مستقل از دین است.

به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری تیتو، یکی از مباحث چالش برانگیز در فلسفه اخلاق، ارتباط اخلاق با دین و چگونگی وابستگی احتمالی اخلاق به دین است و فلاسفه اخلاق به جنبه های مختلف امکان ارتباط اخلاق با دین پرداخته اند.

حسین وفا پور (عضو هییت علمی جهاد دانشگاهی سازمان تهران) در مقاله ای با عنوان «خودبنیانی اخلاق» به این موضوع پرداخته که آنچه توسط اکثر فلاسفه اخلاق در این حوزه پرداخته شده است، جنبه برون دینی داشته است و در آن با رویکرد فلسفی انواع وابستگی های ممکن اخلاق به دین مورد بررسی قرار گرفته و نظرات قایلین به آن و نقد های طرح شده در مورد آن را شرح و بسط داده اند.

* وابستگی اخلاق به دین

وفا پور در این مقاله می نویسد: اندیشمندان فلسفه اخلاق به جنبه های مختلف وابستگی اخلاق به دین پرداخته اند و در نوع وابستگی دین به اخلاق به موارد متعددی می پردازند.

اصل اخلاق در نهاد بشر موضوعی خودبنیاد و مستقل از دین است و با فرض عدم وجود دین نیز اخلاق به خودی خود جریان خود را داشته است

انواع تقسیم بندی های وابستگی اخلاق به دین:

• زبان شناختی
• وجود شناختی 
• معرفت شناختی
• روانشناختی یا انگیزشی
• تاریخی
• عقلانی 

* خودبنیانی اخلاق در متون دینی در اسلام

وفاپور در این پژوهش پس از بررسی و مرور انواع وابستگی اخلاق به دین و تبیین استدلال های مدعیان آن به ویژه اندیشمندان معاصر شیعی در این موضوع، به اشاراتی برای اثبات خودبنیان بودن اخلاق در متون دینی در اسلام می پردازد.

اخلاق، عنصری پیشادینی است که دین در استکمال آن و قوت بخشیدن و نهادینه شدن آن در جامعه تلاش داشته است

او می نویسد ادعا بر این است که اگرچه دین در دوره های مختلف تاریخی سهم مهم و ویژ های در توسعه و نهادینه شدن اخلاق در جوامع مختلف داشته است ولی اصل اخلاق در نهاد بشر موضوعی خودبنیاد و مستقل از دین است و با فرض عدم وجود دین نیز اخلاق به خودی خود جریان خود را می داشت.

* اهمیت خودبنیانی اخلاق

این پژوهش مطرح می کند که، علاوه بر بررسی و نقض انواع وابستگی های ادعا شده درمورد ابتناء اخلاق بر دین، از برخی منابع درون دینی هم می توان استنباط کرد؛ در آنجا که پیامبر رسالت اصلی خود را اتمام مکارم اخلاق می داند و خداوند نیز خلقت انسان را همراه با الهام شناخت درستکاری و بزه کاری در نهاد او ذکر می کند.

به زعم این پژوهشگر در آن هنگام که امام حسین (ع) دشمنان خود را به آزادمردی فرا می خواند و آن را ویژگی فرا دینی می داند و مواردی دیگر از این دست که در آیات و روایات قابل استناد است و نشان می دهد که اخلاق، عنصری پیشادینی است که دین در استکمال آن و قوت بخشیدن و نهادینه شدن آن در جامعه تلاش داشته است.

وفاپوردر جمع بندی این پژوهش می نویسد بررسی این موضوع و تاکید بر آن در جامعه از آنجا اهمیت دارد که حتی در صورت کمتر شدن گرایش های دینی که اخلاق دینی یکی از بروز های بیرونی آن است، باز هم می توان جامعه را به توصیه های اخلاقی که ماهیت ذاتی آن عنصری پیشادینی و فرادینی دارد فراخواند و به تقویت اخلاق در جامعه همت گمارد.