فال گیری در شب یلدا مازنی ها

فال گیری در شب یلدا مازنی ها، بخشی جدایی ناپذیر از آداب و رسوم دیرینه «چله شو» در این استان سرسبز است که ریشه ای عمیق در باورهای بومی دارد. این سنت ها، از فال گردو و فال حافظ تا فالگوش ایستادن، شور و هیجان خاصی به بلندترین شب سال می بخشند و هنوز هم در دل مردم مازندران جای خودشون رو حسابی حفظ کردن. با ما همراه باشید تا به دنیای فال ها در شب یلدای مازندران سفر کنیم.

شب یلدا، یا همون «چله شو» خودمون، برای ما ایرانی ها همیشه یه جور حس و حال خاص داشته. انگار که این طولانی ترین شب سال، یه فرصت جادوییه تا دور هم جمع بشیم، از میوه های رنگارنگ و خوشمزه شب یلدا لذت ببریم و فال بگیریم. توی مازندران، که هر گوشه اش پر از رنگ و طراوت و طبیعته، شب یلدا یه طعم و بوی دیگه ای داره. اینجا، آداب و رسوم «چله شو» حسابی زنده است و مردم محلی، از پیر و جوون، با عشق و علاقه خاصی این شب رو جشن می گیرن. اما از همه این آداب، فال گیری یه جور دیگه دل نشینه، مخصوصاً برای مازنی ها که اعتقاد دارن این شب، دروازه ای به روی اتفاقات آینده است.

چرا فال گیری در چله شو مازندران اینقدر اهمیت دارد؟ (ریشه ها و باورها)

شاید برای خیلی ها این سوال پیش بیاد که چرا فال گیری توی شب یلدا اینقدر توی مازندران ریشه داره و برای مردم مهمه؟ خب، راستش رو بخواهید، این موضوع فقط یه سرگرمی ساده نیست؛ پشتش کلی باور و نیت و امید نهفته است. مردم مازندران، مثل خیلی از نقاط دیگه ایران، همیشه به فال و نشونه ها اعتقاد داشتن. شب یلدا هم که طولانی ترین و تاریک ترین شب ساله، به نوعی نمادی از پایان یه دوره و شروع یه فصل جدیده، فصل سرما و زمستون.

همین بلند بودن شب یلدا، این باور رو تقویت می کنه که این شب یه جورایی «پر از قدرته» و می تونه رازهای پنهان آینده رو فاش کنه. مردم نیت می کنن، آرزو می کنن و با گرفتن فال، می خوان سرنوشت و آینده خودشون رو برای سال جدید پیش بینی کنن. این کار، یه جور امیدواری به دلشون می اندازه که انگار تو این شب میشه یه راهنمایی برای روزهای پیش رو پیدا کرد.

فال گیری در شب یلدا مازندرانی ها، فقط به پیش بینی آینده ختم نمیشه. این یه بهونه عالیه برای اینکه اعضای خانواده و دوست و فامیل دور هم جمع بشن. تصور کنید، یه شب سرد زمستونی، همه دور کرسی نشستن، انار و هندوانه و آجیل می خورن و همون طور که بزرگ ترها داستان و قصه تعریف می کنن، نوبت به فال گیری می رسه. این لحظات، لحظات پرشور و هیجانیه که پیوندهای خانوادگی رو حسابی محکم تر می کنه و خاطرات قشنگی رو برای همه می سازه. به قول معروف، توی این شب همه دل ها به هم نزدیک تر میشه و فال گیری به این همدلی کمک می کنه.

انواع فال گیری بومی و سنتی در شب یلدای مازندرانی ها (با جزئیات کامل)

مازندرانی ها برای خودشون کلی رسم و رسوم فال گیری دارن که شاید بعضی هاش رو فقط توی همین منطقه پیدا کنید. هر کدوم از این فال ها، یه دنیای جذابه که هم سرگرمیه و هم یه جور ارتباط با باورهای قدیمی و ریشه دار نیاکانمون. بیایید با هم یه نگاه دقیق تر به این فال های دوست داشتنی بندازیم:

فال گردو: آیینه نیت و تقدیر در سفره میزد

یکی از فال های پرطرفدار و قدیمی در شب یلدا مازندرانی ها، «فال گردو» است. این فال، یه جورایی آینه نیت شماست و می تونه بهتون بگه که آرزوهاتون برآورده میشه یا نه. خیلی ها معتقدن که این فال، با برکت محصول، سلامتی و بخت افراد ارتباط مستقیم داره.

توضیح کامل روش انجام فال گردو در مازندران:

1. اول از همه، یه تعداد گردو که معمولاً بین پنج تا شش تا هست، آماده می کنن.
2. کسی که می خواد فال بگیره، نیت خودش رو تو دلش می گذرونه یا به زبان میاره. مثلاً نیت می کنه که آیا فلان کارم درست میشه؟ یا آیا به آرزوی قلبیم می رسم؟
3. بعد از نیت کردن، گردوها رو شب زیر متکا یا تشک خودشون می گذارن و می خوابن.
4. صبح روز بعد، یعنی روز اول دی ماه، همه گردوهایی که دیشب زیر متکا گذاشته بودن رو می شکنن.

تفسیر و تعبیر نتایج فال گردو:

• اگر مغز گردوها سفید، سالم و پر باشه، این یه نشونه خیلی خوبه. یعنی نیت شما برآورده میشه و به مرادتون می رسید. این رو به فال نیک می گیرن و بهتون کلی انرژی مثبت میده.
• اما اگه مغز گردوها سیاه، پوچ، کرم خورده یا تیره باشه، این نشونه زیاد خوبی نیست. به این معنی که احتمالاً نیتتون برآورده نمیشه یا تو مسیر رسیدن بهش با موانعی روبرو میشید. البته مازندرانی ها حتی اگه نتیجه بد باشه هم سعی می کنن اون رو به فال بد نگیرن و میگن ایشالا که خیره یا لابد قسمت نبود!

این فال، توی خیلی از شهرهای مازندران مثل ساری، آمل، بابل و شهسوار، با همین شیوه برگزار میشه و تفاوت زیادی توی روش انجامش وجود نداره. فقط ممکنه تعداد گردوها کمی فرق کنه ولی کلیت کار همینه. جالب اینجاست که این فال رو روی سفره «میزد» یلدایی می ذارن و با نیت های خوب، منتظر نتیجه اش می مونن.

فالگوش ایستادن: شنیدن پیام آینده از کلام رهگذران

«فالگوش ایستادن» یکی دیگه از فال های سنتی و بامزه شب یلدا مازندرانی هاست که هیجان خاص خودش رو داره. این فال، بیشتر جنبه سرگرمی داره ولی برای جوون ترها، مخصوصاً دخترخانم ها، خیلی جالبه و کلی حس کنجکاوی و شور و نشاط تو شب یلدا ایجاد می کنه.

توضیح دقیق مراسم فالگوش ایستادن:

برای گرفتن این فال، معمولاً دو تا زن یا دختر جوان که نیت مشخصی تو دلشون دارن، با هم به گوشه ای دنج و خلوت از خونه یا کوچه، جایی که زیاد دیده نشن، می رن. البته توی قدیم بیشتر توی کوچه یا سر چهارراه ها می ایستادن. یکی از اون ها یه کلید و یه آینه توی دستش می گیره. بعد هر دو نفر با هم نیت می کنن. نیتشون هم می تونه در مورد آینده، بخت، ازدواج یا هر چیز دیگه ای باشه.

بعد از نیت، با دقت تمام به اولین کلامی که از رهگذران یا آدم هایی که از کنارشون رد میشن می شنون، گوش میدن. معنی اون جمله رو با نیت خودشون تطبیق میدن و یه جورایی ازش تعبیر فال در میارن.

جنبه های نمادین این فال:

• نقش کلید: کلید نماد گشایش و باز شدن بخت یا کارهاست. اگه کلام شنیده شده خوب باشه، یعنی گره ها باز میشن و کارها رو به راه میفتن.
• نقش آینه: آینه هم نماد شفافیت و روشن شدن آینده است. انگار آینه می خواد بهشون بگه آینده شون چطور قراره باشه.

تعبیر و تفسیر شنیده ها:

اینجا دیگه هنر فال گیرهاست که یه جمله معمولی رو چطور به نیت خودشون ربط بدن. مثلاً فرض کنید نیتشون این بوده که «آیا عشقم برمی گرده؟» و اولین جمله ای که می شنون اینه: «بلاخره رسیدیم!» خب این رو به فال نیک می گیرن و میگن یعنی بلاخره عشقمون برمی گرده! یا اگه بشنون: «دیر شد!» ممکنه برداشت کنن که این نیت دیرتر به سرانجام میرسه.

فضای این فال پر از حس کنجکاوی و شیطنت و البته یه عالمه شور و هیجانه. مخصوصاً وقتی یه جمله بامزه می شنون و همه با هم شروع به خنده می کنن. این فال حسابی به شب نشینی های یلدا گرما میبخشه.

فال حافظ: همراز قدیمی شب های بلند یلدا در مازندران

فال حافظ، یه جورایی قلب تپنده شب یلدا توی تمام ایرانه و مازندران هم از این قاعده مستثنی نیست. تفاوتی نداره کجای ایران باشی، شب یلدا که میشه، دیوان حافظ سر سفره «میزد» یلدا جای ویژه ای داره. این فال، فقط یه سرگرمی نیست؛ یه جور ارتباط با دنیای شعر و عرفان و البته امید به آینده است.

نحوه اجرای فال در جمع مازندرانی ها:

توی خانواده های مازندرانی، رسمه که بزرگ تر خانواده یا کسی که سواد و صدای خوبی داره، مسئولیت فال گرفتن رو به عهده بگیره. همه دور هم جمع میشن، معمولاً دور کرسی گرم و نرم، و با یه نیت خالصانه، شعر حافظ رو می خونن. قبلش معمولاً هرکس نیت خودش رو تو دلش می گذرونه یا برای بقیه بلند اعلام می کنه. بعد، صفحه رو باز می کنن و اون شعر دلنشین حافظ رو می خونن.

«مازندرانی ها هم مثل بقیه ایرانی ها به غزل های حافظ، نگاهی پر از احترام دارن و فال حافظ رو یه جور پیام الهی برای خودشون می دونن.»

فضای معنوی فال حافظ در شب یلدا مازندرانی ها:

شب یلدا، وقتی همه دور کرسی جمع میشن و بزرگ تر خانواده شروع به خوندن غزل حافظ می کنه، یه فضای خاص و معنوی توی خونه ایجاد میشه. صدای حافظ خوانی، بوی انار و هندوانه و گرمای کرسی، همگی دست به دست هم میدن تا این لحظه، به یادموندنی ترین قسمت شب باشه.

البته مازندرانی ها تفاسیر خاصی از اشعار حافظ ندارن که با بقیه مناطق ایران متفاوت باشه. همون تفاسیر عمومی و زیبایی که از هر غزل حافظ میشه، برای اون ها هم صدق می کنه. بیشتر اهمیت این فال به جمع شدن دور هم و نیت کردن و شنیدن صدای شعر حافظ برمی گرده که یه آرامش خاصی به دل آدم میده.

۳.۴. سایر فال ها یا باورهای مرتبط با فال گیری در مازندران:

غیر از فال گردو و فال حافظ و فالگوش ایستادن، شاید فال های دیگری هم به صورت جسته و گریخته در برخی روستاهای دورافتاده تر مازندران وجود داشته باشه، اما این سه تا، اصلی ترین و شناخته شده ترین فال ها هستن. یکی از فال هایی که توی رقبا برای گیلان ذکر شده بود، «فال پوست هندوانه» است. هرچند توی مازندران خیلی رایج نیست، اما به طور کلی باورهای خرافی کوچکتری هم وجود داره که مردم برای پیش بینی آینده در شب یلدا بهشون توجه می کنن.

مثلاً، بعضی ها اعتقاد دارن که اگه توی شب یلدا یه «بره سفید کوچک» رو به خونه بیارن، برای اون سال کلی خیر و برکت نصیبشون میشه. اینم یه جور فال یا نشونه گیری برای بهتر شدن اوضاع مالی و زندگیه. این باورها، هرچند ممکنه علمی نباشن، اما بخش جدایی ناپذیری از فرهنگ و سنت های شیرین این مردمن که از نسلی به نسل دیگه منتقل میشه.

نقش فال گیری در شب نشینی های چله شو: از سرگرمی تا حفظ سنت

واقعاً میشه گفت فال گیری توی شب یلدا مازندران، فقط یه رسم نیست، یه بخش جون دار از شب نشینی های چله شو به حساب میاد. می دونید چرا؟ چون این فال ها، به این دورهمی ها یه شور و هیجان خاصی می بخشن که هیچ چیز دیگه ای نمیتونه جاش رو بگیره. اصلاً فال گیری باعث میشه آدم ها بیشتر با هم حرف بزنن، بخندن و خاطره بسازن.

فرض کنید، همه دور هم نشستن، هندوانه رو بریدن و انار رو دون کردن. بعد از کلی گپ و گفت، یکی پیشنهاد میده «حالا بریم سراغ فال!» همین یه جمله کافیه تا چشم ها برق بزنن و هرکی نیت خودش رو تو دلش بگذرونه. داستان های مربوط به فال ها، مثلاً اینکه سال پیش فال کی درست دراومد یا کی نیت بامزه ای داشت، خودش بهونه ای میشه برای خندیدن و خاطره بازی. این لحظه ها، حسابی به دل می شینه و آدم ها رو به هم نزدیک تر می کنه.

یه نکته خیلی مهم اینه که فال گیری، یه پل ارتباطی بین نسل هاست. بچه ها و جوون ها وقتی میبینن بزرگ ترها با چه شور و شوقی فال می گیرن، خودشون هم ترغیب میشن و این سنت رو یاد می گیرن. اینطوری، این گنجینه های فرهنگی از نسلی به نسل بعدی منتقل میشه و زنده می مونه. انگار که فال گیری، یه زبان مشترکه بین پدربزرگ ها و مادربزرگ ها با نوه هاشون.

گاهی وقت ها، توی بعضی از مناطق مازندران، در حین فال گیری یا قبل و بعد از اون، شعرها و آوازهای محلی هم می خونن. مثلاً شعرهایی مثل این که توی رقبا هم بهش اشاره شده بود:

اَی بیَمو چِلّه شو
بَخِر بَخِره نصفه شو
کئی تیم و اِنارتیم
دَکِردِمه شه بِتیم
بِشتِزیک بَوین جان
دِرِس هَکرده می نَنجان
هندونه رِه قف بَزِن
قَچِل قَچِل تب بَزِن
تا سِواءی کِرسی بِن
هَی شون بَکِش می اِشکِم

این شعرها و ترانه ها، فضای شب رو شادتر و محلی تر می کنن و حسابی شور و حال یلدایی رو بیشتر می کنن. انگار که موسیقی و شعر، با فال گیری گره خورده و همه رو غرق در شادی و فرهنگ بومی مازندران می کنه.

نقش «میزد» در شب یلدای مازندران

توی مازندران، به اون سفره یا میز خوشگل و رنگینی که خوراکی های نمادین شب یلدا رو روش می چینن، «میزد» میگن. این «میزد» معمولاً دور یه کرسی گرم و نرم چیده میشه و پر از انواع و اقسام میوه های خوش رنگ و لعاب، مغزها، آجیل و کلی دونه های بو داده است که بهشون «شب چره» میگن. یه جورایی «میزد» خودش قلب تپنده شب یلدای مازندران به حساب میاد.

اجداد مازندرانی ها معتقد بودن که توی این شب بهتره میوه هایی که دونه های زیادی دارن، مثل انار و هندوانه، خورده بشن. این میوه ها نمادی از برکت، حاصلخیزی و باروری هستن و خوردنشون توی این شب، یعنی آرزوی داشتن یه سال پربار و پر از نعمت. جالبه که حتی رنگ سرخ انار و هندوانه رو هم با سرخی خورشید توی تاریک ترین شب سال (یعنی همون شب یلدا) مرتبط می دونن که یه جورایی نویدبخش اومدن نور و گرما و روزهای طولانی تره.

شاید براتون جالب باشه که بدونید در گذشته، وقتی انار و هندوانه به اندازه امروز در دسترس نبود، کدبانوهای خونه این میوه ها رو با دقت توی یه جای امن و خنک (گاهی حتی آویزون تو چاه آب!) نگه می داشتن تا شب یلدا که میشه، برای مهمون ها بیارن و سفره «میزد» رو رنگین تر کنن. گذاشتن گل های طبیعی و سبزه هم روی «میزد» یا سفره «چله شو» یکی دیگه از رسم های قشنگیه که به این سفره جلوه خاصی میده.

باورهای مازندرانی ها در مورد هندوانه شب یلدا

هندوانه توی شب یلدای مازندران، فقط یه میوه خوشمزه نیست؛ کلی باور و اعتقاد پشت سرشه! هر کدوم از شهرهای مازندران، یه جورایی اعتقاد خاص خودشون رو به هندوانه این شب دارن که واقعاً شنیدنیه:

• آملی ها: مردم آمل معتقدن که اگه توی شب یلدا هندوانه بخورن، در طول سال دچار سکته قلبی و خفقان نمیشن. یه جورایی این میوه رو سپر بلای سلامتیشون میدونن.
• اهالی شهسوار (تنکابن): این عزیزان اعتقاد دارن که خوراکی های شب چله باید چهل عدد باشه و مهم ترین این چهل خوراکی هم هندوانه است. چرا؟ چون میگن خوردن هندوانه توی شب یلدا، از گرمای زیاد تابستون سال بعد جلوگیری می کنه و بدن رو خنک نگه می داره.
• ساروی ها: مردم ساری میگن اگه کسی شب یلدا یه قاچ هندوانه بخوره، تا سال دیگه به دندون درد مبتلا نمیشه. بعلاوه، اونایی که حاجتی دارن، اگه توی این شب هندوانه بخورن، حاجت روا میشن.

حالا جدا از هندوانه، توی بعضی روستاهای مازندران، رسم بود که اگه به بستنی دسترسی نداشتن، برف تازه رو با شکر مخلوط می کردن و یه دسر خنک و خوشمزه درست می کردن که بهش «برف دوشاب» میگفتن و حسابی حال می کردن. اینا همش نشون دهنده خلاقیت و عشق مردم به جشن گرفتن توی این شب طولانیه.

نقش زنان در برگزاری مراسم شب چله مازندران

باید بگم که توی مازندران، نقش خانم های خونه توی برگزاری مراسم شب یلدا، یا همون «چله شو»، واقعاً پررنگ و اساسی یه. اصلاً میشه گفت بیشتر بار تدارکات و آماده سازی این شب روی دوش کدبانوهای مازندرانیه. از صبح روز سی ام آذرماه، بوی شیرینی و غذاهای محلی توی خونه ها می پیچه و این نشون دهنده شروع جنب و جوش برای شب یلداست.

خانم ها، با عشق و سلیقه خاصی انواع شیرینی های محلی خانگی رو آماده می کنن. مثلاً «پشت زیک» که یه شیرینی شبیه سوهان کنجدیه و با نیشکر درست میشه، از خوشمزه ترین هاست. طرز تهیه پشت زیک هم جالبه؛ شکر رو «مات» میدن یعنی اونقدر حرارت میدن تا عسلی بشه، بعد کنجد یا گردو رو اضافه می کنن، پهن می کنن و بعد از سرد شدن، لوزی شکل میبرن. واقعاً طعمش محشره و حسابی طرفدار داره.

غیر از شیرینی، آماده کردن غذاهای لذیذ شب چله مثل سبزی پلو با ماهی، اردک یا مرغ، و چیدمان هنرمندانه «میزد» (سفره یلدا) هم از کارهاییه که خانم ها با دقت و ظرافت انجام میدن. توی قدیم، حتی می رفتن صحرا تا سبزی مخصوص سبزی پلو رو خودشون بچینن. این کمک ها فقط محدود به خانواده نمیشه، خیلی وقت ها خانم های فامیل و همسایه ها هم از صبح دور هم جمع میشن و به صاحب خونه کمک می کنن تا یه شب یلدای بی نظیر رو برای همه رقم بزنن. این همکاری و همدلی، خودش یه بخش قشنگ از سنت شب یلدا مازندران به حساب میاد.

آداب و رسوم شام شب چله در مازندران و کلاردشت

شب یلدا در مازندران، یا همون «چله شو» که اهالی می گن، یه سری آداب و رسوم خاص خودش رو برای شام داره که حسابی شنیدنیه. تدارک این شب مهم، از چند روز قبل شروع میشه و تا آخرین روز پاییز ادامه پیدا می کنه. خانه تکانی، دونه کردن انار، و پاک کردن برنج برای شام شب یلدا، همه و همه بخشی از این آمادگی هاست.

توی مناطقی مثل کلاردشت مازندران، از قدیم رسم بوده که حتماً برای شام ویژه شب یلدا، سبزی پلو با ماهی، اردک یا مرغ درست کنن. مردم معتقدن که خوردن این غذا، یه جورایی خوش یمنی میاره و به استقبال زمستون رفتن رو شیرین تر می کنه. فسنجان با مرغ یا اردک و البته کوکو سبزی هم از غذاهای ثابت و محبوب مهمونی های شب یلدا توی خیلی از شهرها و روستاهای مازندرانه.

بعضی از خانواده های قدیمی مازندرانی، برای شام شب چله «برنج با گوشت خروس» آماده می کردن، اما الان دیگه اردک، غاز، بوقلمون و البته ماهی (مخصوصاً ماهی سفید شکم پر یا همون «تودلی» که بهش «ماهی گرده بیج» هم میگن) هم به سفره شام شب چله اضافه شده. کلاردشتی ها برای شام شب یلدا حتماً برنج می پزن چون معتقدن این شب، شب شادی آوره و نباید سفره بدون غذا بمونه. سفره شامشون معمولاً پر از غذاهای رنگارنگ مثل بورانی اسفناج، کوکو سبزی و سبزی پلو با مرغ، بوقلمون یا ماهی گرده بیجه.

کلاردشتی ها سبزی پلو رو با کلی سبزی تازه و روغن گوسفندی خوش عطر و بو می پزن. یه رسم قشنگ دیگه اینه که خانم های خونه، شاخه ای از گل یا یه سبزه کوچولو هم روی سفره «چله شو» می ذارن تا قشنگ تر و باطراوت تر بشه. البته باید گفت که ماهی سفید، غذای شب یلدا توی گیلان هم هست و اونجا هم خوردنش خیلی واجبه.

شب نشینی و شعرخوانی به زبان محلی از آداب و رسوم شب یلدا در مازندران

«شب نشینی» در شب یلدا مازنی ها، مثل بقیه نقاط ایران، یکی از مهم ترین بخش های این جشن محسوب میشه. توی مازندران، اگه فامیل ها برای شام دور هم جمع نشن، حتماً از چند روز قبل برای شب نشینی بعد از شام قرار و مدار میذارن. معمولاً هم همه میرن خونه بزرگ تر فامیل و تا پاسی از شب با خوردن خوراکی های مخصوص شب یلدا بیدار می مونن و کلی خوش می گذرونن.

توی این شب نشینی ها، برای سرگرمی، گاهی کشتی می گیرن یا مچ می اندازن. اما از همه مهم تر، شعرها و آوازهای قدیمی به زبان مازندرانی هستن که فضای شب رو حسابی گرم و صمیمی می کنن. منظومه های امیری و طبری، با اون لحن دلنشینشون، خونده میشن و همه رو غرق در فرهنگ بومی می کنن.

نی زدن و آواز خواندن از آداب و رسوم یلدا در مازندران

موسیقی و آواز، بخش جدایی ناپذیری از شب یلدا مازندران به حساب میاد. قدیم ترها، بیشتر مازندرانی ها توی این شب با «لَله وا» یا همون نی، قطعه های قشنگی رو می نواختن و بقیه هم همراهیشون می کردن و آواز می خوندن. البته باید گفت که از ساز نی معمولاً برای آوازهای غمگین و سوزناک استفاده می شد.

برای ترانه های شادتر و پرنشاط، سازی به اسم «دوسر کِتِن» (که یه جور ساز کوبه ای و همون نقاره کوچیکه) به کار می رفت. نواختن این دو ساز، آواز خوندن و البته بازی های محلی مازندران، هنوز هم توی خیلی از شهرها و روستاهای این استان، از رایج ترین تفریحات «چله شو» محسوب میشه و به شب یلداشون یه حال و هوای خاصی میده.

هدیه نو عروس ها در شب یلدا مازنی ها: رسم «خرجی» و «تیکه ای»

توی اکثر نقاط ایران، رسمه که شب یلدا به نوعروس های خانواده هدیه و کادو میدن. توی مازندران هم این رسم حسابی جای خودش رو داره و این هدایا و کادوهای شب یلدا مازنی ها، یه سری تفاوت های کوچیک و شیرین با بقیه مناطق ایران داره که ارزشش رو دوچندان می کنه.

مازنی ها سینی های بزرگی رو پر از خوراکی ها و تنقلات خوشمزه یلدا می کنن و همراه با هدیه ها و کادوهای چشم روشنی، برای خانواده پدر عروس میفرستن. هدف اینه که نو عروس بتونه این شب زیبا رو در کنار خانواده خودش جشن بگیره و حسابی خوشحال باشه. چیزی که اینجا متفاوته، اینه که مازنی ها برخلاف گیلانی ها، از ماهی سفید توی سینی کادوهاشون استفاده نمی کنن و بیشتر تمرکزشون روی میوه ها، آجیل و تنقلات دیگه است.

بردن «تیکه ای» برای شب یلدای تازه عروس در کلاردشت

توی شهرستان کلاردشت مازندران، یه رسم خیلی قشنگ به اسم «تیکه ای» وجود داره. برای دخترخانم هایی که تازه عقد کردن و هنوز خونه پدرشون هستن، خانواده داماد یه شام ویژه میفرستن. این شام شامل تمام خوراکی های لازم برای شب یلدا، به اضافه بوقلمون، مرغ یا ماهی و یه بشقاب کوکو سبزی میشه. همه اینا رو توی یه مجمع بزرگ و قشنگ می چینن و همراه با یه هدیه که بهش میگن «تیکه ای»، بعد از غروب آفتاب به خونه عروس میفرستن. این کار یه جور ابراز علاقه و توجه خانواده داماد به عروس و خانواده اش محسوب میشه.

شب نشینی «چله شو» توی این منطقه معمولاً تا نزدیکی های صبح ادامه داره و همه با هم حسابی گپ می زنن، بازی می کنن و می خندن. یه باور قدیمی هم میگه که اگه کسی توی این شب بخوابه و شب نشینی نکنه، روزی و درآمدش کم میشه! پس همه سعی می کنن بیدار بمونن و از این شب پربرکت لذت ببرن.

دلجویی از خانواده های عزادار و قول و قرار عروسی در شب یلدا مازندرانی ها

مازندرانی ها، مثل خیلی از مردم با اصالت ایران، به رسم و رسوم انسانی و همدردی خیلی اهمیت میدن. یکی از این رسوم قشنگ، دلجویی از خانواده هایی هست که پیش از شب یلدا عزیزی رو از دست دادن. اگه خدای نکرده توی اون سال، خانواده ای داغدار باشه، اهالی فامیل و دوستان شب یلدای اون سال رو به شادی برگزار نمی کنن. به جای جشن و پایکوبی، بزرگان و بستگان درجه یک، شب چله رو در کنار خانواده عزادار می گذرونن تا بهشون دلداری بدن و ازشون دلجویی کنن. این کار نشون دهنده عمق روابط عاطفی و همدلی توی جامعه مازندرانه.

از طرف دیگه، شب یلدا برای خیلی ها، شب خوش یمنی برای گذاشتن قول و قرار عقد و عروسیه. اگه دو خانواده قصد داشته باشن دختر و پسرشون رو به عقد هم دربیارن، شب چله رو یکی از بهترین و مبارک ترین شب ها برای این کار میدونن. بزرگان معتقدن که توی این شب، زمین نفس می کشه و از این به بعد، روزها به اندازه «یک جو» بلندتر میشن و شب ها کم کم کوتاه میشن. این باور، یه جور امید به آینده و شروعی تازه رو به همراه داره که برای آغاز زندگی مشترک، حسابی خوش یمنه.

قاشق زنی یک رسم قدیمی در شب یلدا مازندرانی ها

یکی از جالب ترین و شاید کمتر شناخته شده ترین آداب و رسوم شب یلدا در بعضی از شهرهای قدیمی مثل رامسر و روستاهای مازندران، مراسم «قاشق زنی» هست. این رسم، یه جورایی شبیه قاشق زنی چهارشنبه سوریه، اما با یه تفاوت شیرین و نیت خاص.

توی این مراسم، زنان و دختران جوان، صورت خودشون رو با چادر یا پارچه می پوشونن تا شناخته نشن. بعد، یه قاشق چوبی بزرگ یا یه ظرف کوچیک توی دستشون می گیرن و آروم به در خونه همسایه ها میرن. وقتی در رو میزنن، قاشقشون رو به سمت صاحب خونه می گیرن و بدون اینکه حتی یه کلمه حرف بزنن، ازش درخواست می کنن که ظرفشون رو با انواع تنقلات یلدایی پر کنه.

بعد از اینکه تنقلات جمع شد (که شامل آجیل، میوه خشک، شیرینی و چیزهای دیگه میشد)، یه کار جالب دیگه هم انجام میدادن: این خوراکی ها رو به فردی که لال بود یا لکنت زبان داشت، میدادن تا به اعتقادشون، بیماریش درمان بشه. این رسم، هم جنبه سرگرمی داشت، هم یه جور حس سخاوت و بخشش رو توی دل مردم زنده می کرد و البته با یه باور قدیمی برای شفای بیماران همراه بود.

این قاشق زنی، نه تنها به شب یلدا شور و هیجان میداد، بلکه یه فرصت بود تا همسایه ها هم از حال هم باخبر بشن و در کنار هم از میوه ها و تنقلات این شب استفاده کنن. واقعاً این سنت ها، بخش های جدایی ناپذیری از هویت فرهنگی مازندرانی ها هستن که باید حفظ بشن.

جمع بندی: حفظ گنجینه ناملموس فال گیری یلدا در مازندران

دیدیم که «فال گیری در شب یلدا مازنی ها» فقط یه رسم ساده نیست؛ یه گنجینه با ارزش از باورها، نیت ها و آرزوهای مردمیه که عاشق زندگی و خانواده ان. از فال گردو که با نیت خالصانه زیر بالشت میره تا فالگوش ایستادن که پر از کنجکاوی و هیجانه، و فال حافظ که همراز قدیمی این شب های بلنده، هر کدوم یه بخش مهمی از هویت فرهنگی «چله شو» در استان سرسبز مازندران رو تشکیل میدن.

این آداب و رسوم، نه تنها به شب نشینی های یلدا گرما و شور میبخشن، بلکه پل ارتباطی بین نسل ها هستن و باعث میشن که این سنت های زیبا و منحصربه فرد، از یادها نرن و همچنان زنده بمونن. اینکه بچه ها و نوهامون با این رسوم آشنا بشن و اون ها رو ادامه بدن، کمک می کنه تا این میراث ناملموس فرهنگی، برای همیشه حفظ بشه.

پس بیایید با افتخار، این سنت های شیرین و دوست داشتنی رو ارج بنهیم و توی شب های یلدای آینده، با شور و شوق بیشتری فال بگیریم، قصه ها بگیم و خاطرات فراموش نشدنی بسازیم. «چله شو» توی مازندران، فقط یه شب نیست؛ یه تجربه زندگیه که با فال و نیت و امید گره خورده و واقعاً هر سال، به یادموندنی تر میشه. امید که سالیان سال این رسوم قشنگ ادامه پیدا کنه.