یادداشت|
«رستم» شخصیت اسطور ه ای شاهنامه، الگوی جسمانی و معنوی ایرانیان است که نه هاله تقدّس او را فرا گرفته و نه همانند انسان های عادی است.
گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری تیتو،هادی شبخ زاده*ـ تحلیل رفتار های سبب شناختی که بستر مناسبی برای پژوهش ها می باشد به ذهن هر خواننده متفکری یادآور می شود تا بداند در این میان داستان های شاهنامه با شخصیّتهای فراوان از آثاری است که در آن میان دنیای داستان و جهان واقعی به خوبی پیوند ایجاد شده است.
«رستم» شخصیت اسطور ه ای شاهنامه، الگوی جسمانی و معنوی ایرانیان است. شخصیّتی که نه هاله تقدّس او را فرا گرفته و نه همانند انسان های عادّی است. رفتار این شخصیّت، همه مسایل شخصی، اجتماعی و انسانی را در بر میگیرد. از راه های شناخت شخصیّت رستم پرداختن به رفتار او براساس عملکرد او است، مزلو. روانشناس آمریکایی، در نظریه شخصیّت خود با دیدگاهی متفاوت نسبت به روانکاوان و رفتارگرایان، به ابعاد روانی انسان می پردازد.
در نظریه او به مسایل جسمی و به امور معنوی توجّه شده است. با ارزیابی شخصیّت رستم از تولّد تا مرگ، براساس هرم نظریه شخصیّت مزلو مشخّص می شود او به مرحله ای از خودشکوفایی رسیده است. در این پژوهش سعی شده است شخصیّت او بر اساس این نظریه و با توجّه به هفت خوان بررسی شود.
شاخه رفتاری رستم در این داستان، نشان از سیر حرکتی او از فعّالیت های مادّی به سوی خودشکوفایی است. عبور از مسایل جسمانی، احساس امنیت و اعتماد به نفس، عشق به وطن، احترام متقابل و تدبیر و تشخیص که از لوازم خودشکوفایی است از بررسی شخصیّت رستم در این داستان به دست می آید. قابلیت رستم در انتقال تفکّر اسطوره ای از یک سو، نشان از تکامل نسبی شخصیّت اوست و از سوی دیگر، مقبولیت عام را در پی دارد.
در به کارگیری روانشناسی شخصیّت در آثار ادبی، باید همه عناصر شخصیّت ازجمله رفتار، گفتار و عواطف او مورد توجّه قرار گیرد. در آثار ادبی که محور اصلی آن انسان است شخصیّت ها با گفتن مطلبی غیرروشن یا انجام عملی ناموجّه، احساسات مبهم خود را بروز میدهند و در واقع پرده از احوال روحی خود برمیدارند.
در روانشناسی شخصیّت، نظریه های گوناگونی از جمله نظریه انسان گرایی وجود دارد که روانشناسانی مانند (راجرز) و (مزلو) از پیشگامان آن به شمار می آیند. در تعاریف زیادی که از این مفهوم ارایه شده است هر یک، بنا به رویکرد خود، بر جنبه ای از جنبه های شخصیّت توجّه دارند. یکی از تعاریف آن است که: شخصیّت، ترکیبی از اعمال و افکار، هیجانات و انگیز ه های فرد است.
مزلو در میان روانشناسان انسانگرا برای بررسی شخصیّت، روح و الگویی ارایه می دهد که با عنوان هرم نیاز های اساسی از آن نام برده میشود. او یک نظریه انگیزشی را مطرح می کند که بر نیاز های فطری سازمان یافته در طبقات مختلف، تکیه دارد و ارضای آنها معنی و مفهوم رضایت از زندگی را فراهم می سازد.
مزلو به جنبه مثبت فطرت و بیعت انسان توجّه دارد و معتقد است نباید فقط به تاریکی های روان فرد پرداخته شود. نظریه مزلو به (نظریه انگیزشی) شهرت دارد. او درباره رفتار انسان بر این باور است که نیاز های بشر بر دو گونه هستند؛ دسته اول، نیاز های اساسی مانند گرسنگی، امنیت و احساس ارز؛ و دسته دیگر، نیاز هایی که فراجسمانی هستند و عبارت اند: از عدالت، خوبی، زیبایی و… که به آنها» ارزش هستی یا ارزش های B» می گویند از دیدگاه مزلو روان دارای احتیاجات، تمایالت، تکانه ها و گرایش هایی است که براساس وراثت تعیین میشوند.
رشد سال و طبیعی انسان زمانی حاصل میشود که این فطرت و طبیعت خوب در آن شکوفا شود و استعداد ها به حدّ نصاب فعّالیت خود برسند و تا جایی تکامل یابند که این طبیعت انسانی توسّط قدرت های فرد از درون، برانگیخته و فعّال شوند. هرم نیاز های مزلو بر پنج پایه بنا شده است.
1 -نیاز های فیزیولوژیکی؛
2 -نیاز های ایمنی؛
3 -نیاز به عشق؛
4 -نیاز به احترام؛
5 -نیاز به خودشکوفایی که عالیترین سطح نیاز های اساسی است
شاهنامه فردوسی، اثری داستانی است که با وجود پهلوانان، کارکردها، اندیشه هایشان و مفاهیم انسانی از سطح ملّی به سطح جهانی رسیده است. در میان پهلوانان شاهنامه، رستم با برتری های شخصیّتی، از دیگران متمایزمیشود. او نماد پهلوان آرمانی ایران و مظهر همه فضایل والای انسانی است و کنش و رفتار او تحقّ آرمان های مردم ایران است.
زندگی این شخصیّت اسطوره ای حماسی در شاهنامه با فراز و نشیب هایی همراه است که باعث تحوّل شخصیّت او میشود. داستان هفت خوان، از مهم ترین بخش های زندگی رستم است که میتواند به شکل نمادین. نشان دهنده سیر نیاز های اساسی و در نهایت خودشکوفاییِ شخصیّت انسانی او باشد. در شاهنامه میتوان شاهد شرایط شکل گیری و تحوّل افراد بود و بدین وسیله دلیل برجسته شدن یک شخصیّت را هم در بُعد منفی و هم در بُعد مثبت دریافت.
هفت خوان به دلیل شرایطی که بر آن حاکم است، از داستان های تامّل برانگیز و قابل بررسی در ادبیات است؛ تنها سفرکردن، انتخاب دشوارترین مسیر برای رسیدن به مقصد، وجود سرزمین مازندران با شرایط خاصّ جغرافیایی، حضور موجودات اسطوره ای مانند دیو و اژدها، فضای پرابهام و رمز آلودی به داستان می بخشد که برای بررسی های روانشناختی بستر مناسبی به شمار می آید و آنچه از همه والا تر شاهنامه را برای اقشار مختلف مردم قابل درک میسازد نگاه تماما انسانی به رستم است که همواره همراه با الگوسازی غیر ایده آلیستی انسان زمان خود فعالیت های واقع گرایانه ای به عنوان انسان ایده آل داراست.
* پژوهشگر و هنرمند موسیقی
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "سبب شناسی شخصیت رستم در شاهنامه فردوسی" هستید؟ با کلیک بر روی استان ها، اگر به دنبال مطالب جالب و آموزنده هستید، ممکن است در این موضوع، مطالب مفید دیگری هم وجود داشته باشد. برای کشف آن ها، به دنبال دسته بندی های مرتبط بگردید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "سبب شناسی شخصیت رستم در شاهنامه فردوسی"، کلیک کنید.
