ترک تعقیب متهم یعنی چه

به زبان ساده، ترک تعقیب متهم یعنی اینکه شاکی پرونده (کسی که شکایت کرده) تا قبل از اینکه پرونده به مرحله کیفرخواست برسه، از دادستان بخواهد که فعلاً ادامه تحقیقات و پیگیری متهم رو متوقف کنه. این قرار فقط تو جرایم قابل گذشت و فقط یک بار صادر میشه و شاکی بعداً می تونه برای یک بار دیگه تا یک سال از تاریخ صدور قرار، دوباره درخواست پیگیری پرونده رو بده.

شاید براتون پیش اومده باشه که تو یه پرونده کیفری، خصوصاً اگه مربوط به جرایم سبک تر یا همون قابل گذشت باشه، شاکی دلش نخواد یا به هر دلیلی منصرف بشه که ماجرا رو تا آخر دنبال کنه. خب، سیستم قضایی ما هم برای چنین مواقعی راهکارهایی داره. یکی از این راهکارها، که خیلی هم کاربردی و مهمه، «قرار ترک تعقیب» هست. وقتی پای دادسرا و پرونده های کیفری به میون میاد، کلی اصطلاح و مراحل مختلف وجود داره که آدم رو گیج می کنه. قرار ترک تعقیب یکی از همین اصطلاحاته که دونستن جزئیاتش می تونه خیلی به کارتون بیاد، چه شاکی باشید چه متهم. این قرار یه جورایی مثل یه مکث موقتی تو روند پرونده می مونه که شاکی خودش از دادگاه می خواد که فعلا بیخیال پیگیری بشه.

توی این مقاله قراره حسابی بریم سراغ قرار ترک تعقیب و از صفر تا صدش رو با زبونی خودمونی و راحت براتون توضیح بدیم. می خوایم ببینیم این قرار دقیقاً چیه، چه شرایطی داره که صادر بشه، کی می تونه درخواستش رو بده و وقتی صادر شد، چه اتفاقاتی می افته؟ همچنین، می خوایم فرقش رو با قرارهای شبیه به خودش مثل «موقوفی تعقیب» و «تعلیق تعقیب» روشن کنیم تا دیگه هیچ ابهامی براتون نمونه. پس اگه دوست دارید بدونید چطوری میشه یه پرونده رو موقتاً کنار گذاشت و چه عواقب حقوقی ای برای هر دو طرف داره، حتماً تا آخر این مطلب با ما همراه باشید.

قرار ترک تعقیب چیست؟ یک تعریف ساده و کاربردی

بیایید رک و راست بریم سر اصل مطلب. فکر کنید یه اتفاقی افتاده و شما از کسی شکایت کردید. پرونده تون افتاده تو دادسرا و داره مراحل خودش رو طی می کنه. حالا به هر دلیلی، مثلاً با طرف مقابل به توافق رسیدید، یا دیدید ادامه دادن پرونده براتون دردسرسازه، یا هر دلیل دیگه، دوست دارید فعلاً پرونده رو بی خیال بشید. اینجا دقیقاً همون جاییه که پای قرار ترک تعقیب به ماجرا باز میشه.

طبق ماده 79 قانون آیین دادرسی کیفری، قرار ترک تعقیب یعنی قراری که دادستان (یا کسی که به جاش کار می کنه) به درخواست خود شاکی، صادر می کنه و با صدور این قرار، پرونده دیگه فعلاً دنبال نمیشه و تحقیقات متوقف میشه. یعنی متهم دیگه فعلاً تحت پیگرد نیست. این قرار یه جورایی مثل یه «توقف موقت» توی بازی می مونه؛ نه بازی تموم شده و نه متهم تبرئه شده، فقط فعلاً خبری از ادامه پیگیری نیست.

نکته مهم اینه که این قرار توسط دادستان و تو مرحله تحقیقات مقدماتی صادر میشه. یعنی چی؟ یعنی وقتی پرونده هنوز تو دادسراست و دادستان یا بازپرس دارن بررسی می کنن که ببینن جرم اتفاق افتاده یا نه و اگه آره، کی مقصره. اگه پرونده رفت دادگاه و کیفرخواست صادر شد، دیگه خبری از این قرار نیست. پس حواستون باشه که این قرار یه راه حل برای همون مراحل اولیه پرونده ست.

کی این قرار صادر میشه و توسط چه کسی؟

• معمولاً تو مرحله دادسرا.
• توسط دادستان (یا جانشینانش مثل معاون دادستان یا دادیار).
• فقط و فقط به درخواست شاکی پرونده.
• قبل از اینکه کیفرخواست صادر بشه و پرونده بره دادگاه.

پس اگه دنبال یه فرصت برای توقف موقت پرونده هستید، باید حواستون به این زمان بندی باشه. این یه راه حل دائمی نیست و شاکی اختیارات خاص خودش رو بعد از صدور این قرار داره که جلوتر در موردش مفصل حرف می زنیم.

شرایط صدور قرار ترک تعقیب: کی می تونیم درخواستش رو بدیم؟

همین جوری الکی که نمیشه درخواست ترک تعقیب داد! قانون برای این کار یه سری شرایط گذاشته که اگه این شرایط نباشه، دادستان زیر بار صدور این قرار نمیره. بیایید دونه دونه این شرایط رو با هم بررسی کنیم تا قشنگ متوجه بشید.

نوع جرم: فقط جرایم قابل گذشت!

مهم ترین شرط اینه که جرمی که بابتش شکایت کردید، حتماً از اون دسته جرایم قابل گذشت باشه. حالا یعنی چی قابل گذشت؟

جرایم قابل گذشت، به جرم هایی میگن که شروع پیگیری و حتی ادامه مجازاتشون بستگی به شاکی داره. یعنی اگه شاکی شکایت نکنه، پرونده ای هم تشکیل نمیشه. و اگه شاکی وسط کار رضایت بده یا درخواست ترک تعقیب کنه، پیگیری متوقف میشه.

مثلاً توهین، افترا، ضرب و جرح عمدی اگه خیلی شدید نباشه، یا تخریب عمدی اموال، معمولاً جزو جرایم قابل گذشت هستن. اما جرم هایی مثل قتل، سرقت مسلحانه یا کلاهبرداری های بزرگ، قابل گذشت نیستن و حتی اگه شاکی هم رضایت بده، جنبه عمومی جرم همچنان توسط دادسرا و دادگاه پیگیری میشه. پس اولین و مهم ترین شرط رو یادتون باشه: جرم باید قابل گذشت باشه.

زمان درخواست: قبل از صدور کیفرخواست

شرط بعدی مربوط به زمان درخواسته. شما به عنوان شاکی فقط تا وقتی فرصت دارید درخواست ترک تعقیب بدید که هنوز کیفرخواست صادر نشده باشه. کیفرخواست چیه؟

کیفرخواست یه جور سندیه که دادستان وقتی به این نتیجه میرسه که متهم واقعاً جرمی مرتکب شده و دلایل کافی برای اثباتش وجود داره، صادرش می کنه. با صدور کیفرخواست، پرونده از دادسرا به دادگاه میره و مراحل رسیدگی توی دادگاه شروع میشه. پس، تا وقتی پرونده تو دادسراست و در مرحله تحقیقات اولیه، شما می تونید درخواست ترک تعقیب بدید. بعد از اون دیگه دیر شده.

البته یه استثنای کوچیک هست که باید بدونید؛ تو بعضی از جرایم که مستقیماً تو دادگاه مطرح میشن، مثلاً برای اطفال و نوجوانان، ممکنه دادگاه هم تو مرحله قبل از محاکمه بتونه این قرار رو صادر کنه. ولی اصل کلی همون قبل از کیفرخواست دادسراست.

درخواست کننده: فقط شاکی!

اینجا دیگه جای وکیل متهم یا حتی خود متهم نیست که درخواست ترک تعقیب بده. فقط و فقط شاکی پرونده می تونه این درخواست رو به دادستان تقدیم کنه. این یعنی اختیار کامل دست شماست که به عنوان شاکی، سرنوشت موقتی پرونده رو تعیین کنید.

دفعات صدور: فقط یک بار!

این قرار مثل یه فرصت طلایی می مونه که فقط یک بار به شاکی داده میشه. یعنی اگه یک بار درخواست ترک تعقیب دادید و پرونده متوقف شد، دیگه نمی تونید برای همون جرم و همون متهم، دوباره درخواست ترک تعقیب بدید. این هم از اون نکاتیه که باید حسابی حواستون بهش باشه.

با رعایت این چهار شرط، می تونید امیدوار باشید که درخواست قرار ترک تعقیب شما مورد قبول دادستان قرار بگیره و پرونده فعلاً متوقف بشه.

اختیارات و نقش دادستان و بازپرس در صدور قرار ترک تعقیب

خب، تا اینجا فهمیدیم که قرار ترک تعقیب چیه و چه شرایطی داره. حالا بریم سراغ اینکه دقیقاً چه کسی این قرار رو صادر می کنه و نقش بازپرس در این بین چیه.

مقام اصلی صادرکننده: دادستان

اصل و اساس کار اینه که دادستان، به عنوان عالی ترین مقام دادسرا، کسیه که صلاحیت صدور قرار ترک تعقیب رو داره. یعنی وقتی شما به عنوان شاکی درخواست ترک تعقیب رو میدید، این دادستانه که باید اون رو بررسی کنه و در صورت وجود شرایط، قرار رو صادر کنه. معاون دادستان یا دادیار هم که تحت نظر دادستان کار می کنن، می تونن این کار رو انجام بدن.

نقش بازپرس: اعلام به دادستان

حتماً می دونید که بازپرس هم تو دادسرا کار می کنه و مسئول تحقیقات پرونده ست. اما یه نکته مهم اینجاست: بازپرس نمی تونه رأساً و خودش مستقیماً قرار ترک تعقیب صادر کنه. وظیفه بازپرس اینه که وقتی شاکی درخواست ترک تعقیب میده، این موضوع رو به دادستان اطلاع بده. بعدش دادستان تصمیم نهایی رو می گیره و اگه لازم باشه، قرار رو صادر می کنه. پس بازپرس نقش تصمیم گیرنده نهایی رو نداره و فقط واسطه اطلاعاته.

استثنائات: کی دادگاه می تونه قرار ترک تعقیب بده؟

گفتیم که این قرار معمولاً تو دادسرا صادر میشه. اما تو بعضی موارد خاص، دادگاه کیفری هم می تونه این کار رو بکنه. مثلاً تو پرونده هایی که اصلاً از همون اول تو دادسرا مطرح نمیشن و مستقیماً به دادگاه کیفری میان (مثل برخی جرایم اطفال و نوجوانان یا جرایم خاصی که قانون مشخص کرده). تو این مواقع، قاضی دادگاه که خودش مسئول انجام تحقیقات مقدماتیه، می تونه درخواست ترک تعقیب شاکی رو بررسی و قرار لازم رو صادر کنه. اما یادتون باشه، این یه استثناست و اصل کلی همون دادستانه.

شاکی فقط یک بار فرصت دارد تا قبل از صدور کیفرخواست، درخواست ترک تعقیب کند. این قرار تنها در جرایم قابل گذشت و توسط دادستان صادر می شود.

آثار و نتایج حقوقی قرار ترک تعقیب: چه اتفاقی میفته؟

خب، حالا فرض کنیم درخواست شما قبول شد و دادستان قرار ترک تعقیب رو صادر کرد. این قرار چه تأثیراتی روی پرونده، متهم و خود شاکی داره؟ بیاین ببینیم.

برای متهم: یه نفس راحت کشیدن، اما موقت!

وقتی قرار ترک تعقیب صادر میشه، متهم یه جورایی نفس راحت می کشه، اما این راحتی موقتیه:

• توقف تحقیقات و پیگیری قضایی: دیگه فعلاً کسی دنبال پرونده و تحقیقات بیشتر نیست. پرونده روی میز میمونه و پیگیری نمیشه.
• آزادی متهم (اگه بازداشت بوده): اگه متهم تا اون لحظه بازداشت بوده، آزاد میشه و دیگه قرار نیست تو زندان بمونه.
• رفع اثر از قرارهای تأمین کیفری: اگه برای آزادی متهم وثیقه گذاشته شده بوده یا کفیل معرفی شده بوده، اون وثیقه آزاد میشه یا کفیل از مسئولیت خارج میشه. اموال توقیف شده هم (اگه برای تأمین ضرر و زیان شاکی توقیف شده بودن) آزاد میشن.

ولی حواستون باشه، این به معنی تبرئه یا بی گناهی نیست. فقط یه توقف موقته.

برای شاکی: امکان برگشت به بازی، اما با محدودیت!

شاکی هم بعد از صدور قرار ترک تعقیب یه سری اختیارات و محدودیت هایی داره:

• امکان درخواست تعقیب مجدد: شما به عنوان شاکی، می تونید بعد از صدور قرار ترک تعقیب، دوباره درخواست کنید که پرونده پیگیری بشه. این یعنی پشیمون شدید و می خواهید دوباره بازی رو از سر بگیرید.
• محدودیت زمانی: این درخواست تعقیب مجدد رو فقط «یک بار» و فقط تا «یک سال» از تاریخ صدور قرار ترک تعقیب می تونید انجام بدید. اگه این یک سال تموم بشه و شما درخواست نداده باشید، دیگه فرصت از دست رفته.

یعنی اگه با طرف مقابل به توافق رسیدید ولی بعداً زد زیر قولش، تا یک سال فرصت دارید دوباره پرونده رو فعال کنید. ولی اگه سال بگذره، دیگه هیچ کاری نمی تونید بکنید و عملاً پرونده برای همیشه بسته میشه.

برای پرونده: عدم اعتبار امر مختومه

قرار ترک تعقیب باعث نمیشه که پرونده مثل «امر مختومه» بشه. امر مختومه یعنی پرونده ای که دیگه هیچ جوره نمیشه دوباره سراغش رفت و از نظر قانونی تموم شده. اما قرار ترک تعقیب این طور نیست. چون شاکی می تونه دوباره درخواست تعقیب بده، پس پرونده تا یک سال در حالت نیمه فعال باقی می مونه و هر لحظه ممکنه دوباره فعال بشه.

تفاوت قرار ترک تعقیب با قرارهای مشابه: گیج نشید!

توی دادسرا کلی قرار مختلف صادر میشه که ممکنه اسمشون شبیه به هم باشه، اما تفاوت های اساسی دارن. قرار ترک تعقیب رو نباید با «موقوفی تعقیب» و «تعلیق تعقیب» اشتباه بگیرید. بیاین ببینیم فرقشون چیه.

تفاوت با قرار موقوفی تعقیب: پایان دائمی ماجرا

قرار موقوفی تعقیب وقتی صادر میشه که دیگه هیچ راهی برای ادامه پیگیری پرونده نباشه. این قرار معمولاً وقتی صادر میشه که:

• شاکی از شکایتش گذشت کنه (و جرم قابل گذشت باشه).
• متهم فوت کرده باشه.
• قانون، مرور زمان تعقیب رو اعلام کرده باشه (یعنی از تاریخ جرم خیلی گذشته باشه و دیگه نشه پیگیری کرد).
• قانون عفو عمومی اعلام کرده باشه.

تفاوت های کلیدی:

1. مبنای صدور:
   • ترک تعقیب: به درخواست شاکی برای توقف موقت.
   • موقوفی تعقیب: به دلیل گذشت شاکی یا دلایل قانونی دیگه که جلوی ادامه پرونده رو می گیره.
2. قابلیت عدول (برگشت پذیری):
   • ترک تعقیب: شاکی می تونه یک بار و تا یک سال درخواست تعقیب مجدد بده.
   • موقوفی تعقیب: معمولاً برگشت ناپذیره. اگه شاکی یک بار گذشت کرد، دیگه نمی تونه منصرف بشه.
3. زمان صدور:
   • ترک تعقیب: فقط قبل از صدور کیفرخواست.
   • موقوفی تعقیب: در هر مرحله از دادرسی (دادسرا یا دادگاه) میشه صادر بشه.
4. اثر:
   • ترک تعقیب: توقف موقت پیگیری.
   • موقوفی تعقیب: پایان قطعی و دائمی پیگیری.

تفاوت با قرار تعلیق تعقیب: فرصت اصلاح برای متهم

قرار تعلیق تعقیب یه بحث جدائه. این قرار بیشتر برای اینه که به متهم یه فرصت داده بشه تا خودش رو اصلاح کنه و نیازی به مجازات زندان یا پرداخت جریمه سنگین نباشه. این قرار هم توسط دادستان صادر میشه ولی شرایطش فرق داره:

• معمولاً برای جرایمی با مجازات های سبک تر (مثل جرایم تعزیری درجه شش، هفت و هشت).
• متهم باید با این قرار موافقت کنه.
• متهم باید یه سری شرایط رو (مثل جبران خسارت، شرکت تو دوره های آموزشی، عدم ارتکاب جرم جدید) توی یه مدت زمان مشخص (مثلاً ۶ ماه تا ۲ سال) رعایت کنه.

تفاوت های کلیدی:

1. هدف:
   • ترک تعقیب: توقف موقت پرونده به درخواست شاکی.
   • تعلیق تعقیب: اصلاح و تربیت متهم و جلوگیری از ورود او به زندان، با رعایت شرایط خاص.
2. مبنای صدور:
   • ترک تعقیب: درخواست شاکی.
   • تعلیق تعقیب: تصمیم دادستان برای متهم، با موافقت متهم و شرایط قانونی.
3. نقش متهم:
   • ترک تعقیب: متهم نقشی تو درخواست نداره.
   • تعلیق تعقیب: متهم باید با قرار موافقت و شروط رو رعایت کنه.
4. نتیجه عدم رعایت:
   • ترک تعقیب: شاکی می تونه دوباره شکایت کنه.
   • تعلیق تعقیب: اگه متهم شروط رو رعایت نکنه، تعلیق لغو میشه و پرونده با شدت بیشتری دنبال میشه.

پس همون طور که دیدید، هر کدوم از این قرارها فلسفه و کارکرد خودشون رو دارن و نباید جای هم استفاده بشن.

مراحل عملی درخواست قرار ترک تعقیب: چی کار باید بکنیم؟

اگه با خوندن این مطالب به این نتیجه رسیدید که قرار ترک تعقیب همون چیزیه که به درد پرونده تون می خوره، حالا باید بدونید از نظر عملی چطور باید اقدام کنید. مراحلش خیلی پیچیده نیست، اما دقت و توجه میخواد.

1. تنظیم درخواست کتبی

اول از همه، شما باید یه درخواست کتبی تنظیم کنید. این درخواست رو به ریاست محترم دادسرا خطاب می کنید. تو متن درخواست باید به این نکات اشاره کنید:

• مشخصات کامل خودتون (شاکی) و متهم.
• شماره پرونده و شعبه رسیدگی کننده (اگه می دونید).
• نوع جرمی که اتفاق افتاده و اینکه تأکید کنید این جرم از جرایم قابل گذشت هست.
• تأکید کنید که پرونده هنوز تو مرحله تحقیقات مقدماتی هست و کیفرخواست صادر نشده.
• در نهایت، صراحتاً درخواست صدور قرار ترک تعقیب رو بر اساس ماده 79 قانون آیین دادرسی کیفری مطرح کنید.

متن درخواست باید روشن و بدون ابهام باشه. نیازی به نگارش خیلی پیچیده حقوقی نیست، اما باید اطلاعات لازم رو دقیق ذکر کنید.

2. تقدیم درخواست به دادسرا

بعد از تنظیم درخواست، اون رو به دادسرا (همون شعبه ای که پرونده تون اونجاست) تقدیم می کنید. می تونید این کار رو از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام بدید، یا اگه پرونده در حال رسیدگی هست، به صورت مستقیم به منشی شعبه یا دفتر دادستان ارائه بدید.

3. آیا نیاز به حضور متهم یا توافق با او هست؟

نه! برای درخواست ترک تعقیب، شما به عنوان شاکی نیازی به حضور متهم یا حتی موافقت کتبی یا شفاهی او ندارید. این اختیار کاملاً دست شماست. البته، در عمل معمولاً وقتی شاکی درخواست ترک تعقیب میده که با متهم به یه توافقی رسیده باشه (مثلاً متهم خسارت رو جبران کرده باشه یا عذرخواهی کرده باشه). ولی از نظر قانونی، نیازی به این توافق نیست.

4. نقش وکیل در این فرآیند

خب، اگه وکیل داشته باشید، کارتون خیلی راحت تر میشه. وکیل می تونه درخواست رو به بهترین شکل تنظیم کنه، نکات حقوقی رو رعایت کنه و پیگیری های لازم رو انجام بده. حضور وکیل باعث میشه که همه چیز قانونی و دقیق پیش بره و شما خیالتون راحت باشه. حتی اگه خودتون هم آشنایی دارید، باز هم مشورت با وکیل ضرر نداره.

نمونه متن درخواست قرار ترک تعقیب

برای اینکه کارتون راحت تر بشه، یه نمونه از متن درخواست قرار ترک تعقیب رو اینجا براتون می ذارم. می تونید ازش ایده بگیرید و با توجه به جزئیات پرونده خودتون، پرش کنید:

ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان [نام شهرستان]

با سلام و احترام،

اینجانب [نام و نام خانوادگی شاکی] فرزند [نام پدر شاکی] به شماره ملی [شماره ملی شاکی]، شاکی پرونده کلاسه [شماره کلاسه پرونده]، موضوع اتهام [نوع جرم، مثلاً توهین و افترا / ضرب و جرح عمدی / تخریب] علیه آقای/خانم [نام و نام خانوادگی متهم]، بدین وسیله به استحضار آن مقام محترم می رساند:

با عنایت به اینکه جرم ارتکابی از نوع جرایم «قابل گذشت» می باشد و پرونده نیز کماکان در مرحله «تحقیقات مقدماتی» قرار داشته و تاکنون کیفرخواستی در خصوص آن صادر نشده است، لذا اینجانب با استناد به ماده 79 قانون آیین دادرسی کیفری، تقاضای صدور «قرار ترک تعقیب» در خصوص پرونده مذکور را دارم.

با تشکر و احترام فراوان

نام و نام خانوادگی شاکی

تاریخ و امضا

این یک نمونه کلی هست و ممکنه وکیل شما با توجه به جزئیات پرونده، تغییراتی در اون اعمال کنه. همیشه بهتره که قبل از تقدیم هرگونه درخواستی، با یه وکیل متخصص مشورت کنید.

نتیجه گیری

خب رفقا، تا اینجا کلی در مورد ترک تعقیب متهم حرف زدیم و دیدیم که این قرار چیه، کی صادر میشه و چه آثاری داره. یاد گرفتیم که قرار ترک تعقیب یه راهکار قانونی برای وقتیه که شاکی تو جرایم قابل گذشت، قبل از صدور کیفرخواست، تصمیم می گیره موقتاً دست از پیگیری پرونده برداره. این قرار فقط یک بار صادر میشه و شاکی می تونه تا یک سال بعد، دوباره درخواست تعقیب بده.

توی این مسیر، فرقش رو با قرارهای مهم دیگه ای مثل موقوفی تعقیب و تعلیق تعقیب هم فهمیدیم تا دیگه ابهامی نمونده باشه. این دونستنی ها، مخصوصاً اگه خودتون یا عزیزانتون توگیر پرونده ای هستید، خیلی به درد می خوره و کمکتون می کنه تصمیم های درستی بگیرید. دنیای قانون و حقوق، پر از جزئیات ریز و درشته که ممکنه ندونستنشون کار دست آدم بده. برای همین، تأکید می کنم که همیشه اگه تو پرونده های حقوقی یا کیفری درگیر شدید، بهترین کار اینه که با یه وکیل کاربلد و با تجربه مشورت کنید. اونها میتونن با توجه به شرایط خاص پرونده شما، بهترین راهنمایی رو ارائه بدن و کمک کنن که به نتیجه دلخواهتون برسید.

امیدوارم این مقاله براتون مفید بوده باشه و تونسته باشه یه دید کامل و کاربردی در مورد قرار ترک تعقیب بهتون بده. اگه سوالی داشتید، میتونید از طریق راه های ارتباطی با ما در تماس باشید.