آزمایش MCHC و مقدار نرمال آن (راهنمای کامل)

پاسخ به سوال اصلی : آزمایش MCHC یا میانگین غلظت هموگلوبین گلبولی معیاری از غلظت هموگلوبین در یک گلبول قرمز است. مقدار نرمال MCHC معمولاً بین ۳۲ تا ۳۶ گرم در دسی لیتر (g/dL) یا ۳۲۰ تا ۳۶۰ گرم در لیتر (g/L) است. این محدوده ممکن است بسته به آزمایشگاه و روش های مورد استفاده کمی متفاوت باشد.

آزمایش MCHC بخشی از آزمایش شمارش کامل خون (CBC) است که یک آزمایش خون رایج برای ارزیابی سلامت کلی شما به شمار می رود. این آزمایش اطلاعات مهمی در مورد گلبول های قرمز خون از جمله اندازه تعداد و غلظت هموگلوبین آن ها ارائه می دهد. MCHC به ویژه در تشخیص و طبقه بندی انواع مختلف کم خونی (آنمی) و سایر اختلالات خونی نقش مهمی ایفا می کند. در این مقاله به بررسی جامع آزمایش MCHC مقادیر نرمال علل و علائم مقادیر غیرطبیعی روش های تشخیص درمان و پیشگیری از مشکلات مرتبط با MCHC خواهیم پرداخت.

MCHC چیست؟

MCHC مخفف عبارت میانگین غلظت هموگلوبین گلبولی است. هموگلوبین پروتئین غنی از آهن در گلبول های قرمز خون است که وظیفه حمل اکسیژن از ریه ها به بافت های بدن و انتقال دی اکسید کربن از بافت ها به ریه ها را بر عهده دارد. MCHC نشان می دهد که هموگلوبین چه غلظتی را در حجم مشخصی از گلبول های قرمز تشکیل می دهد. به عبارت دیگر MCHC اندازه گیری می کند که گلبول های قرمز شما چقدر هموگلوبین را در خود جای داده اند.

این شاخص به همراه سایر شاخص های گلبول قرمز مانند MCV (میانگین حجم گلبولی) و MCH (میانگین هموگلوبین گلبولی) در ارزیابی و تشخیص انواع مختلف کم خونی بسیار ارزشمند است. کم خونی وضعیتی است که در آن بدن گلبول های قرمز سالم کافی برای حمل اکسیژن به بافت ها ندارد و می تواند منجر به علائمی مانند خستگی ضعف و تنگی نفس شود.

مقدار نرمال MCHC چقدر است؟

محدوده نرمال MCHC معمولاً بین ۳۲ تا ۳۶ گرم در دسی لیتر (g/dL) یا ۳۲۰ تا ۳۶۰ گرم در لیتر (g/L) در نظر گرفته می شود. با این حال این محدوده ممکن است کمی بین آزمایشگاه های مختلف و روش های اندازه گیری متفاوت باشد. بنابراین همیشه بهتر است به محدوده مرجع ارائه شده توسط آزمایشگاه خودتان توجه کنید که معمولاً در برگه نتیجه آزمایش ذکر می شود.

مقدار MCHC به طور کلی در بزرگسالان کودکان و نوزادان سالم مشابه است اما در نوزادان تازه متولد شده ممکن است کمی بالاتر باشد و به تدریج در طول زمان به محدوده نرمال بزرگسالان برسد.

MCHC بالا به چه معناست؟ (افزایش MCHC)

MCHC بالا که به عنوان هیپرکرومی نیز شناخته می شود به این معنی است که غلظت هموگلوبین در گلبول های قرمز خون شما بالاتر از حد نرمال است. این وضعیت می تواند نشان دهنده مشکلات مختلفی باشد از جمله :

• کم خونی اسفروسیتوز ارثی : این یک اختلال ژنتیکی است که باعث می شود گلبول های قرمز به شکل کروی (اسفروسیت) درآیند و شکننده تر شوند. این گلبول های قرمز کروی شکل هموگلوبین را به طور غیرطبیعی متمرکز می کنند و منجر به افزایش MCHC می شوند.
• کم خونی همولیتیک خود ایمنی : در این وضعیت سیستم ایمنی بدن به اشتباه گلبول های قرمز خود را مورد حمله قرار می دهد و باعث تخریب زودرس آن ها می شود. برخی از انواع کم خونی همولیتیک خود ایمنی می توانند منجر به افزایش MCHC شوند.
• سوختگی های شدید : سوختگی های شدید می توانند باعث از دست دادن مایعات بدن و غلیظ شدن خون شوند که به طور نسبی غلظت هموگلوبین را در گلبول های قرمز افزایش می دهد و در نتیجه MCHC بالا می رود.
• کم آبی شدید : کم آبی شدید بدن نیز می تواند به طور مشابه با سوختگی ها باعث غلیظ شدن خون و افزایش MCHC شود.
• بیماری کبد : برخی از بیماری های کبدی می توانند بر تولید و متابولیسم گلبول های قرمز تاثیر بگذارند و در برخی موارد منجر به افزایش MCHC شوند.

علائم MCHC بالا

علائم MCHC بالا به طور مستقیم به افزایش MCHC مرتبط نیست بلکه بیشتر به بیماری زمینه ای که باعث افزایش MCHC شده است بستگی دارد. به عنوان مثال در کم خونی اسفروسیتوز ارثی علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد :

• زردی (یرقان) : زرد شدن پوست و سفیدی چشم ها به دلیل افزایش بیلی روبین خون ناشی از تخریب گلبول های قرمز.
• خستگی و ضعف : ناشی از کم خونی و کاهش اکسیژن رسانی به بافت ها.
• بزرگی طحال : طحال برای حذف گلبول های قرمز آسیب دیده بیشتر کار می کند و ممکن است بزرگ شود.
• سنگ های صفراوی : افزایش تخریب گلبول های قرمز می تواند منجر به تشکیل سنگ های صفراوی شود.

در موارد کم آبی یا سوختگی شدید علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد :

• تشنگی شدید : بدن برای جبران کمبود مایعات تلاش می کند.
• خشکی دهان و پوست : نشانه های کم آبی بدن.
• سرگیجه و سبکی سر : ناشی از کاهش حجم خون و فشار خون.
• کاهش ادرار : بدن برای حفظ مایعات تولید ادرار را کاهش می دهد.
• ضربان قلب سریع : قلب برای جبران کمبود اکسیژن و مایعات سریع تر می زند.

تشخیص MCHC بالا

تشخیص MCHC بالا معمولاً از طریق آزمایش شمارش کامل خون (CBC) انجام می شود. اگر نتیجه آزمایش CBC نشان دهنده MCHC بالا باشد پزشک ممکن است آزمایش های دیگری را برای تعیین علت زمینه ای توصیه کند. این آزمایش ها ممکن است شامل موارد زیر باشند :

• بررسی گسترش خون محیطی : بررسی میکروسکوپی نمونه خون برای ارزیابی شکل و اندازه گلبول های قرمز. در اسفروسیتوز ارثی اسفروسیت ها (گلبول های قرمز کروی شکل) قابل مشاهده خواهند بود.
• آزمایش کومبس مستقیم : برای تشخیص کم خونی همولیتیک خود ایمنی.
• آزمایش های عملکرد کبد : برای بررسی بیماری های کبدی.
• آزمایش های الکترولیت خون : برای ارزیابی سطح مایعات و الکترولیت های بدن و تشخیص کم آبی.

درمان MCHC بالا

درمان MCHC بالا بستگی به علت زمینه ای دارد. در برخی موارد مانند کم آبی درمان ساده است و با جایگزینی مایعات به صورت خوراکی یا وریدی مشکل حل می شود. در موارد سوختگی شدید درمان شامل مراقبت های حمایتی و مایع درمانی است.

در کم خونی اسفروسیتوز ارثی درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد :

• اسید فولیک : برای کمک به تولید گلبول های قرمز سالم.
• انتقال خون : در موارد کم خونی شدید.
• اسپلنکتومی (برداشتن طحال) : در موارد شدید و مقاوم به درمان برداشتن طحال ممکن است به کاهش تخریب گلبول های قرمز کمک کند.

در کم خونی همولیتیک خود ایمنی درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد :

• کورتیکواستروئیدها : داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی.
• ایمونوگلوبولین وریدی (IVIG) : برای تنظیم سیستم ایمنی.
• داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی دیگر : در موارد مقاوم به کورتیکواستروئیدها.
• اسپلنکتومی : در موارد شدید و مقاوم به درمان.

پیشگیری از MCHC بالا

پیشگیری از MCHC بالا به علت زمینه ای بستگی دارد. برخی از علل مانند اسفروسیتوز ارثی قابل پیشگیری نیستند زیرا ژنتیکی هستند. با این حال برخی از موارد MCHC بالا مانند موارد ناشی از کم آبی قابل پیشگیری هستند. برای پیشگیری از کم آبی مصرف کافی مایعات در طول روز به ویژه در هوای گرم و هنگام ورزش بسیار مهم است.

MCHC پایین به چه معناست؟ (کاهش MCHC)

MCHC پایین که به عنوان هیپوکرومی نیز شناخته می شود به این معنی است که غلظت هموگلوبین در گلبول های قرمز خون شما کمتر از حد نرمال است. این وضعیت معمولاً نشان دهنده کم خونی است و شایع ترین علت آن کمبود آهن است. سایر علل پایین بودن mchc در آزمایش خون عبارتند از :

• کم خونی فقر آهن : شایع ترین علت MCHC پایین است. کمبود آهن می تواند ناشی از رژیم غذایی ناکافی آهن جذب ناکافی آهن افزایش نیاز به آهن (مانند بارداری) یا از دست دادن خون مزمن (مانند خونریزی گوارشی یا قاعدگی های سنگین) باشد.
• تالاسمی : یک گروه از اختلالات ژنتیکی که بر تولید هموگلوبین تاثیر می گذارند. در تالاسمی بدن هموگلوبین کافی تولید نمی کند و گلبول های قرمز کوچکتر و کم رنگ تر می شوند (هیپوکرومیک).
• کم خونی سیدروبلاستیک : گروهی از اختلالات خونی که در آن بدن نمی تواند به طور موثر آهن را در هموگلوبین گلبول های قرمز جای دهد. این وضعیت می تواند ارثی یا اکتسابی باشد و اغلب با MCHC پایین همراه است.
• مسمومیت با سرب : سرب می تواند بر تولید هموگلوبین تاثیر بگذارد و منجر به کم خونی هیپوکرومیک شود.
• بیماری های مزمن : برخی از بیماری های مزمن مانند بیماری های التهابی مزمن عفونت های مزمن و بیماری های کلیوی می توانند منجر به کم خونی با MCHC پایین شوند.

علائم MCHC پایین

علائم MCHC پایین نیز مانند MCHC بالا به طور مستقیم به کاهش MCHC مرتبط نیست بلکه بیشتر به کم خونی زمینه ای و شدت آن بستگی دارد. علائم شایع کم خونی با MCHC پایین عبارتند از :

• خستگی و ضعف : شایع ترین علامت کم خونی است.
• تنگی نفس : به ویژه هنگام فعالیت بدنی.
• رنگ پریدگی پوست و غشاهای مخاطی : به دلیل کاهش هموگلوبین و اکسیژن رسانی.
• سرگیجه و سبکی سر : به ویژه هنگام ایستادن سریع.
• سردرد : ناشی از کمبود اکسیژن در مغز.
• ضربان قلب سریع یا نامنظم : قلب برای جبران کمبود اکسیژن سریع تر می زند.
• سردی دست ها و پاها : به دلیل کاهش جریان خون محیطی.
• ناخن های شکننده : در کم خونی فقر آهن مزمن.
• میل غیرمعمول به خوردن مواد غیرخوراکی (پیکا) : مانند یخ خاک یا کاغذ به ویژه در کم خونی فقر آهن شدید.

تشخیص MCHC پایین

تشخیص MCHC پایین نیز از طریق آزمایش شمارش کامل خون (CBC) انجام می شود. اگر نتیجه آزمایش CBC نشان دهنده MCHC پایین باشد پزشک ممکن است آزمایش های دیگری را برای تعیین علت زمینه ای توصیه کند. این آزمایش ها ممکن است شامل موارد زیر باشند :

• آزمایش آهن خون : شامل اندازه گیری سطح آهن سرم فریتین (ذخیره آهن بدن) ظرفیت کامل اتصال آهن (TIBC) و درصد اشباع ترانسفرین. این آزمایش ها به تشخیص کم خونی فقر آهن کمک می کنند.
• هموگلوبین الکتروفورز : برای تشخیص تالاسمی و سایر هموگلوبینوپاتی ها.
• آزمایش مغز استخوان : در موارد نادر و پیچیده برای بررسی تولید گلبول های قرمز و تشخیص کم خونی سیدروبلاستیک یا سایر اختلالات مغز استخوان.
• آزمایش سرب خون : در صورت شک به مسمومیت با سرب.
• آزمایش های بررسی بیماری های مزمن : بسته به علائم و نشانه های دیگر بیمار.

درمان MCHC پایین

درمان MCHC پایین بستگی به علت زمینه ای دارد.

• کم خونی فقر آهن : درمان اصلی مکمل های آهن است. مکمل های آهن معمولاً به صورت قرص خوراکی تجویز می شوند. در برخی موارد مانند زمانی که جذب آهن از طریق خوراکی مختل است یا از دست دادن خون شدید است ممکن است نیاز به آهن وریدی باشد. همچنین اصلاح رژیم غذایی و مصرف غذاهای غنی از آهن مانند گوشت قرمز مرغ ماهی حبوبات سبزیجات برگ سبز تیره و غلات غنی شده با آهن توصیه می شود. ویتامین C می تواند به جذب آهن کمک کند بنابراین مصرف غذاهای غنی از ویتامین C همراه با غذاهای حاوی آهن مفید است.
• تالاسمی : درمان تالاسمی بسته به نوع و شدت بیماری متفاوت است. در موارد خفیف ممکن است نیازی به درمان نباشد. در موارد شدیدتر درمان ممکن است شامل انتقال خون منظم درمان شلاته کننده آهن (برای جلوگیری از تجمع آهن ناشی از انتقال خون) پیوند مغز استخوان و ژن درمانی باشد.
• کم خونی سیدروبلاستیک : درمان کم خونی سیدروبلاستیک نیز بسته به نوع و علت آن متفاوت است. در برخی موارد ویتامین B۶ (پیریدوکسین) می تواند موثر باشد. در موارد دیگر ممکن است نیاز به انتقال خون درمان شلاته کننده آهن و پیوند مغز استخوان باشد.
• مسمومیت با سرب : درمان مسمومیت با سرب شامل حذف منبع سرب و درمان شلاته کننده برای خارج کردن سرب از بدن است.
• بیماری های مزمن : درمان کم خونی ناشی از بیماری های مزمن بر کنترل بیماری زمینه ای متمرکز است. در برخی موارد ممکن است از اریتروپویتین (هورمونی که تولید گلبول های قرمز را تحریک می کند) و مکمل های آهن استفاده شود.

پیشگیری از MCHC پایین

پیشگیری از MCHC پایین نیز به علت زمینه ای بستگی دارد. برای پیشگیری از کم خونی فقر آهن مصرف رژیم غذایی متعادل و غنی از آهن مهم است. به خصوص خانم ها در سنین باروری زنان باردار و شیرده و کودکان در حال رشد بیشتر در معرض خطر کمبود آهن هستند و باید به دریافت آهن کافی از طریق غذا یا مکمل ها توجه کنند.

راهکارهای خانگی برای حفظ سطح MCHC سالم

اگرچه تغییرات قابل توجه در MCHC معمولاً نیاز به ارزیابی پزشکی و درمان تخصصی دارند اما برخی راهکارهای خانگی می توانند به حفظ سطح MCHC سالم و بهبود سلامت کلی خون کمک کنند :

• رژیم غذایی متعادل و غنی از آهن : مصرف غذاهای غنی از آهن مانند گوشت قرمز مرغ ماهی حبوبات سبزیجات برگ سبز تیره غلات غنی شده با آهن و آجیل ها به تامین آهن مورد نیاز بدن کمک می کند.
• مصرف ویتامین C کافی : ویتامین C به جذب آهن از غذاها کمک می کند. مصرف میوه ها و سبزیجات غنی از ویتامین C مانند پرتقال لیمو توت فرنگی فلفل دلمه ای و گوجه فرنگی همراه با غذاهای حاوی آهن توصیه می شود.
• اجتناب از مصرف بیش از حد چای و قهوه همراه با غذا : تانن های موجود در چای و قهوه می توانند مانع جذب آهن شوند. بهتر است مصرف این نوشیدنی ها را بین وعده های غذایی قرار دهید.
• مصرف مکمل های آهن (تحت نظر پزشک) : در صورت تشخیص کم خونی فقر آهن توسط پزشک مصرف مکمل های آهن طبق دستور پزشک ضروری است. خودسرانه اقدام به مصرف مکمل آهن نکنید زیرا مصرف بیش از حد آهن می تواند مضر باشد.
• مصرف کافی ویتامین B۱۲ و فولات : این ویتامین ها نیز برای تولید گلبول های قرمز سالم ضروری هستند. ویتامین B۱۲ در محصولات حیوانی مانند گوشت مرغ ماهی تخم مرغ و لبنیات یافت می شود. فولات در سبزیجات برگ سبز تیره حبوبات مرکبات و غلات غنی شده وجود دارد.
• هیدراته ماندن بدن : نوشیدن آب کافی به حفظ حجم خون و غلظت مناسب اجزای خون کمک می کند.
• ورزش منظم : فعالیت بدنی منظم به بهبود گردش خون و سلامت کلی بدن کمک می کند.
• مدیریت استرس : استرس مزمن می تواند بر سیستم ایمنی و سلامت کلی بدن تاثیر منفی بگذارد. مدیریت استرس از طریق تکنیک های آرام سازی یوگا مدیتیشن و خواب کافی می تواند مفید باشد.

توجه : راهکارهای خانگی ذکر شده جایگزین درمان پزشکی نیستند. در صورت داشتن علائم کم خونی یا دریافت نتیجه غیرطبیعی آزمایش MCHC حتماً به پزشک مراجعه کنید تا علت زمینه ای مشخص شود و درمان مناسب تجویز گردد.

نتیجه گیری

آزمایش MCHC یک شاخص مهم در ارزیابی سلامت گلبول های قرمز خون است و به تشخیص انواع مختلف کم خونی و سایر اختلالات خونی کمک می کند. مقادیر غیرطبیعی MCHC چه بالا و چه پایین می تواند نشان دهنده مشکلات زمینه ای مختلفی باشد که نیاز به بررسی و درمان پزشکی دارند. درک مفهوم MCHC و مقادیر نرمال آن به همراه آگاهی از علل و علائم مقادیر غیرطبیعی می تواند به شما در حفظ سلامت خود و پیگیری مناسب مشکلات احتمالی کمک کند. با اتخاذ سبک زندگی سالم رژیم غذایی متعادل و مراجعه منظم به پزشک می توانید به حفظ سطح MCHC سالم و پیشگیری از بسیاری از مشکلات مرتبط با آن کمک کنید.

پرسش و پاسخ متداول

سوال ۱ : آیا MCHC بالا همیشه خطرناک است؟

MCHC بالا همیشه به خودی خود خطرناک نیست اما نشان دهنده وجود یک مشکل زمینه ای است که باید بررسی و درمان شود. برخی از علل MCHC بالا مانند کم آبی به راحتی قابل درمان هستند در حالی که برخی دیگر مانند اسفروسیتوز ارثی نیاز به مدیریت طولانی مدت دارند.

سوال ۲ : آیا با تغییر رژیم غذایی می توان MCHC پایین را اصلاح کرد؟

در برخی موارد کم خونی فقر آهن خفیف اصلاح رژیم غذایی و مصرف غذاهای غنی از آهن می تواند به بهبود MCHC پایین کمک کند. با این حال در بسیاری از موارد به ویژه در کم خونی های شدیدتر نیاز به مصرف مکمل های آهن تحت نظر پزشک و بررسی علت زمینه ای کمبود آهن وجود دارد.

سوال ۳ : هر چند وقت یک بار باید آزمایش CBC و MCHC را انجام داد؟

تعداد دفعات انجام آزمایش CBC و MCHC بستگی به شرایط سلامتی فرد و نظر پزشک دارد. افراد سالم معمولاً نیازی به انجام منظم این آزمایش ندارند. با این حال افرادی که دارای علائم کم خونی سابقه کم خونی بیماری های مزمن یا تحت درمان های خاص هستند ممکن است نیاز به انجام منظم آزمایش CBC و MCHC داشته باشند. پزشک شما بر اساس شرایط شما بهترین زمان بندی را توصیه خواهد کرد.

توصیه پایانی :

اطلاعات ارائه شده در این مقاله صرفاً جنبه آموزشی دارد و جایگزین مشاوره پزشکی تخصصی نیست. در صورت داشتن هرگونه نگرانی در مورد سطح MCHC خود یا نتایج آزمایش خون حتماً با پزشک متخصص مشورت کنید. پزشک می تواند با بررسی دقیق سوابق پزشکی شما انجام معاینات لازم و تفسیر نتایج آزمایش ها تشخیص دقیق را ارائه داده و برنامه درمانی مناسب را برای شما تعیین کند.